Community:Broszura Informacyjna

Wprowadzenie

Global Assembly to spotkanie ludzi z całego świata w celu omówienia kryzysu klimatycznego i ekologicznego.

Czym jest panel obywatelski?

Panel obywatelski to grupa ludzi z różnych środowisk, którzy spotykają się, aby poznać określony temat, zastanowić się nad możliwymi działaniami, przedstawić propozycje rządom i liderom oraz podsunąć im pomysły, które pobudzą szerszą zmianę. Paneliści reprezentują miniaturową wersję danego miejsca (np. kraj lub miasto, bądź jak w tym przypadku świat), opartą na kryteriach demograficznych, takich jak płeć, wiek, dochody i wykształcenie.

Czym jest Global Assembly?

W 2021 r. Global Assembly składa się ze: 100-osobowego Trzonu Zgromadzenia Obywateli; lokalnego Zgromadzenia Społeczności, które każdy może zainicjować w dowolnym miejscu; oraz działań kulturalnych, aby zaangażować więcej osób.

Jeszcze w tym roku odbędą się dwie duże konferencje Organizacji Narodów Zjednoczonych dla światowych przywódców: Konferencja Stron w sprawie zmian klimatu (COP 26) i Konferencja Bioróżnorodności (COP15). W ramach przygotowań do tych negocjacji na COP, Trzon Zgromadzenia zgromadził grupę 100 osób, reprezentujących populację planety, aby dowiedzieć się o kryzysie klimatycznym i ekologicznym, aby debatować i dzielić się kluczowymi przesłaniami, które zostaną zaprezentowane na COP26 w Glasgow w listopadzie 2021 r. W tym roku Światowe Zgromadzenie, czyli Global Assembly, będzie debatować nad następującym pytaniem: „Jak ludzkość może poradzić sobie z kryzysem klimatycznym i ekologicznym w sprawiedliwy i skuteczny sposób?”.

Wprowadzenie do materiałów edukacyjnych

Ta broszura informacyjna jest częścią serii zasobów, które będą wspierać fazę uczenia się i debatowania podczas Global Assembly. Celem tych materiałów edukacyjnych jest dostarczenie informacji i danych, dzięki którym można wyrobić sobie własne opinie na temat kryzysu klimatycznego i ekologicznego.

Mamy nadzieję, że ten dokument jest tylko początkiem fermentu intelektualnego, który będzie trwał i ewoluował przez nadchodzące lata; i aktywnie zachęcamy do dyskusji nad wszelkimi zawartymi w nim elementami i do przedstawiania swoich pytań lub wniosków dla Global Assembly. Kryzys klimatyczny i ekologiczny to złożony temat i wynik wielu powiązanych ze sobą czynników historycznych, społecznych, ekonomicznych i politycznych. Chociaż czasami może się wydawać bardzo współczesnym problemem, jego korzenie sięgają wielu pokoleń i co najmniej dwóch wieków.

Niniejsza broszura stanowi wprowadzenie do niektórych z najważniejszych tematów związanych z kryzysem klimatycznym i ekologicznym. Aby stworzyć te materiały, zebrano komisję ekspertów i ekspertek, którzy wnieśli swoją wiedzę i mądrość. Szczegóły dotyczące procesu redagowania tej broszury informacyjnej są dostępne na stronie internetowej Global Assembly .

Jest wiele punktów widzenia jeśli chodzi o kryzys klimatyczny i ekologiczny, a my zrobiliśmy wszystko, co w naszej mocy, aby przedstawić obraz dominujących tematów, faktów i liczb w sposób zwięzły i czytelny.

Nie ma presji, aby przeczytać to wszystko za jednym razem. Ma to służyć jako przewodnik czy instrukcja i mamy nadzieję, że będą przydatne podczas Twojego zaangażowania w Global Assembly, aby wspólnie wesprzeć naukę i rozważania na temat kryzysu klimatycznego i ekologicznego.

Aby uzupełnić tę broszurę informacyjną, na wspomnianej stronie internetowej Global Assembly będą dostępne również inne zasoby, takie jak: filmy, animowane prezentacje, kreacje artystyczne i świadectwa przeżytych doświadczeń. Kontekstualizacja tej broszury informacyjnej, rozumiana jako zalecenie co do sposobu czytania i interpretowania, a także jej tłumaczenie na kilka języków będą dostępne na wiki Global Assembly .

Bardziej szczegółowe znaczenie słów wyróżnionych pogrubieniem można znaleźć w sekcji Słowniczek na końcu tej broszury. W niniejszej broszurze temperatura jest podawana w stopniach Celsjusza (°C). Proszę zajrzeć do wspomnianego słowniczka w celu sprawdzenia przelicznika na stopnie Fahrenheita (°F).  

Streszczenie problemu

Jaki będzie świat w roku 2050?

Każde urodzone dzisiaj dziecko będzie musiało stawić czoła skutkom kryzysu klimatycznego oraz degradacji przyrody, które zostały spowodowane przez człowieka. To już nie jest kwestia „czy”, ale „jak bardzo”. Zakres i stopień, w jakim ucierpią ludzie żyjący dzisiaj i przyszłe pokolenia, zależy od tego, jak zadziałamy teraz. Chociaż pewne ocieplenie i częściowa utrata różnorodności biologicznej są „zamknięte” i nieodwracalne, wciąż jest czas, aby ograniczyć dalsze zmiany klimatu i większą utratę bioróżnorodności oraz uniknąć najgorszych możliwych skutków kryzysu klimatycznego i ekologicznego.

Przyczyny tego kryzysu klimatycznego i ekologicznego są zakorzenione w historii i mogą być powiązane ze światopoglądami, które ukształtowały sposób funkcjonowania wielu społeczeństw. Ludzie są uzależnieni od natury, są i jej częścią i potrzebują jej do przetrwania.

Zmiana klimatu, utrata bioróżnorodności, degradacja gleby oraz zanieczyszczenie powietrza i wody są ze sobą ściśle powiązane. Jakość życia ludzi żyjących we wszystkich częściach planety oraz perspektywy dla obecnych i przyszłych pokoleń zależą od działań podejmowanych dzisiaj w celu rozwiązania tych problemów. Przejście na systemy energii odnawialnej, ochrona i odtwarzanie ekosystemów oraz znalezienie nowych, lepszych sposobów na kontakt z naturą będą niezwykle ważnymi krokami w nadchodzących latach. Niedawne badanie wykazało, że większość ludzi we wszystkich regionach świata popiera działania przeciwko zmianom klimatu, mimo że pandemia COVID-19 nadal wpływa na nasze codzienne życie.

Kluczowe punkty

• Działalność człowieka, taka jak spalanie paliw kopalnych, powoduje wzrost temperatury na świecie. Rosnące globalne temperatury wpływają na nasz klimat i powtarzalne wzorce pogodowe w sposób nieodwracalny – ale niektórych z najgorszych przyszłych konsekwencji można uniknąć w zależności od działań podjętych dzisiaj.
• W wyniku zanieczyszczenia powietrza i wody, zmian klimatycznych, niszczenia siedlisk przyrodniczych i eksploatacji aż milion gatunków roślin i zwierząt jest obecnie zagrożonych wyginięciem .
• Zmiana klimatu i utrata bioróżnorodności zagrażają bezpieczeństwu żywnościowemu i wodnemu oraz zdrowiu ludzi.

Zmiany klimatyczne są w większości napędzane nadmiarem gazów cieplarnianych w naszej atmosferze. Dwutlenek węgla (CO2), najważniejszy gaz cieplarniany wytwarzany przez człowieka, jest produkowany, gdy ludzie spalają paliwa kopalne w celach energetycznych i transportowych oraz gdy niszczone są lasy. W trakcie ostatnich dwóch stuleci spowodowało to ocieplenie planety o 1,2 stopnia Celsjusza (°C), czyli 2,16 stopnia Fahrenheita (°F). Naukowcy odkryli, że globalne ocieplenie o 2°C (3,6°F) zostanie przekroczone w XXI wieku, chyba że w nadchodzących dziesięcioleciach nastąpi znaczące ograniczenie emisji dwutlenku węgla i innych gazów cieplarnianych. Choć wydaje się, że to niewiele, oznaczałoby to utratę życia i środków do życia przez kilkaset milionów ludzi .

Rosnące temperatury oznaczają, że Ziemia doświadcza obecnie częstszych i bardziej intensywnych fal upałów, pożarów lasów i klęsk nieurodzaju. Oznacza to również duże zmiany w opadach, w niektórych miejscach jest ich znacznie więcej, a w innych mniej, co prowadzi do susz i powodzi. Działalność człowieka na Ziemi ma niszczący wpływ na rośliny, zwierzęta, grzyby i mikroorganizmy. W wyniku zanieczyszczenia wody i powietrza, zmian klimatycznych, niszczenia siedlisk przyrodniczych i eksploatacji nawet milion z ośmiu milionów gatunków roślin i zwierząt na Ziemi jest obecnie zagrożonych wyginięciem .

Brak różnorodności gatunkowej osłabia ekosystemy, czyniąc je bardziej podatnymi na choroby i ekstremalne warunki pogodowe oraz mniej zdolnymi do zaspokojenia potrzeb ludzi i osiągnięcia przez nich dobrostanu.

• Utrata różnorodności biologicznej jest mniej dotkliwa na gruntach zarządzanych przez ludy rdzenne.

Duża część różnorodności biologicznej świata występuje na tradycyjnych ziemiach przodków rdzennej ludności. Rdzennym kulturom udało się żyć w harmonii z naturą przez tysiąclecia i posiadają one cenną wiedzę na temat ochrony i odtwarzania ekosystemów oraz kultywowania bioróżnorodności. Jednak długa historia kolonizacji i marginalizacji oznacza, że wiele z tych społeczności zostało zmuszonych lub nakłonionych do opuszczenia swoich źródeł utrzymania i ziem przodków lub do zostania uchodźcami klimatycznymi z powodu katastrof związanych ze zmianą klimatu. W rezultacie te wyjątkowe kultury, systemy wiedzy, języki i tożsamości również są zagrożone.

• Nie wszystkie kraje są w równym stopniu odpowiedzialne za zmiany klimatu, kraje bogate historycznie wytwarzały więcej gazów cieplarnianych.

Spalanie paliw kopalnych wiąże się z rozwojem gospodarczym. W rezultacie bogate kraje, takie jak Stany Zjednoczone, Wielka Brytania i kraje Unii Europejskiej wyprodukowały z biegiem czasu największą ilość gazów cieplarnianych. Teraz, gdy światowa populacja rośnie, a kraje takie jak Chiny i Indie podążają tą samą ścieżką rozwoju, co kraje bogate, coraz więcej ludzi jest każdego roku zależnych od spalania paliw kopalnych.

• Jeśli nie nastąpią natychmiastowe, szybkie i wykonane na dużą skalę redukcje emisji gazów cieplarnianych, nie będziemy w stanie ograniczyć ocieplenia do mniej niż 2°C (3,6°F). Będzie to miało znaczący wpływ na jakość życia ludzi.
• Życie ze zmianą klimatu oznacza życie w niepewności. Jedna z tych niepewności dotyczy idei „punktu krytycznego”. Klimatyczne punkty krytyczne to „punkt bez powrotu”, kiedy połączone skutki zmian klimatu powodują nieodwracalne szkody, które „spadają” na cały świat niczym klocki domino. Po osiągnięciu punktu krytycznego rozpoczyna się seria wydarzeń, która sprawi, że planeta nie będzie nadawała się do zamieszkania przez ludzi i inne organizmy. Nauka nie może przewidzieć z całą pewnością, kiedy można osiągnąć taki punkt krytyczny.

• W 2015 roku światowi przywódcy spotkali się w Paryżu i uzgodnili ograniczenie globalnego ocieplenia do znacznie poniżej 2°C, najlepiej do 1,5°C.
• Według Międzyrządowego Zespołu ds. Zmian Klimatu (IPCC) ocieplenie o 1,5°C prawdopodobnie zostanie osiągnięte do 2040 r. Jednak wzrost o 2°C nadal bardzo mocno zależy od poziomu emisji CO2 wytworzonych w ciągu następnych kilku dekad.
• Jeśli wszystkie obecne zobowiązania państw na całym świecie (tzw. „wkłady ustalone na poziomie krajowym”) dotyczące redukcji emisji gazów cieplarnianych zostaną zrealizowane – a nie wiemy jeszcze, czy tak się stanie – prawdopodobnie spowoduje to globalne ocieplenie o co najmniej 3°C (5,4°F), pomimo celu Porozumienia Paryskiego z 2015 r. dotyczącego ograniczenia ocieplenia do znacznie poniżej 2°C.
• Wiele zobowiązań wynikających z Porozumienia Paryskiego przez kraje biedniejsze może nie zostać zrealizowanych, ponieważ są one uzależnione od wsparcia finansowego z zagranicy. Dotychczasowe wsparcie międzynarodowe można określić jako znikome.

Oczekuje się, że kraje będą zwiększać swoje zaangażowanie co pięć lat. Od Porozumienia Paryskiego osiągnięto już pewien postęp. Jednak sprawy nie postępują wystarczająco szybko, aby ograniczyć ocieplenie do 1,5°C. W obecnym tempie ocieplenie osiągnie 1,5°C do 2040 r. lub wcześniej, a następnie będzie się zwiększać, jeśli nie zostaną podjęte dodatkowe działania już teraz.

• Prawie dwie trzecie (64%) ludzi w 50 krajach na całym świecie uważa, że zmiany klimatyczne to globalna sytuacja nadzwyczajna .
• Aby utrzymać cel ograniczenia ocieplenia do 1,5°C w zasięgu ręki, lata 2020-2029 muszą być dekadą znacznej redukcji emisji na całym świecie.
• Światowi przywódcy spotkają się w Glasgow jeszcze w tym roku, aby porozmawiać o tym, co zrobić z kryzysem klimatycznym, i w Chinach, aby porozmawiać o kryzysie ekologicznym. Ważne jest, aby rządy zaczęły rozpoznawać interakcje między tymi dwoma kryzysami i wzajemnie opracowywać kompatybilne cele, zadania i działania.

Teraz, gdy cele Porozumienia Paryskiego zostały już ustalone, spotkanie klimatyczne w Glasgow powinno polegać na stworzeniu bardziej szczegółowej mapy drogowej pokazującej, jak je osiągnąć. Niektóre istotne rozważania będą dotyczyć sposobu uzgodnienia bardziej skutecznych krótkoterminowych redukcji emisji. Na przykład odejście od paliw kopalnych, lepsze wykorzystanie energii, ograniczenie wylesiania i przekucie zobowiązań dotyczących neutralności węglowej w realne działania. 1. Czym jest kryzys klimatyczny? W tej sekcji badamy zjawisko znane jako „zmiana klimatu”. Co to jest? Czym to jest powodowane? I dlaczego jest to sytuacja awaryjna?

Zmiana klimatu jest powiązana z długotrwałym ociepleniem planety. Dzieje się tak, ponieważ do atmosfery uwalniana jest duża ilość gazów cieplarnianych.

Atmosfera jest niewidzialną warstwą wokół Ziemi, która zawiera wiele różnych gazów. „Gazy cieplarniane” to specyficzna grupa gazów, które mogą zmieniać bilans cieplny atmosfery i prowadzić do ogrzewania Ziemi. Główne gazy cieplarniane to dwutlenek węgla (produkowany przez spalanie paliw kopalnych i wylesianie), metan i podtlenek azotu (oba wytwarzane z energii i praktyk rolniczych).

Jednym ze sposobów na zobrazowanie związku pomiędzy gazami cieplarnianymi i temperaturą jest wyobrażenie sobie małego, zamkniętego pokoju w bardzo upalny dzień. Palące słońce grzeje w dach, ale w pomieszczeniu nie ma okien ani drzwi, przez które uciekałoby ciepłe powietrze. Ponieważ nie ma ono dokąd pójść, w pomieszczeniu gromadzi się ciepło. Podobnie dzieje się, gdy w atmosferze jest zbyt wiele gazów cieplarnianych, które nie mają gdzie się przedostać, powstaje wówczas nadmiar ciepła.

Głównym gazem cieplarnianym emitowanym przez człowieka jest dwutlenek węgla (CO2). Działalność człowieka doprowadziła również do degradacji lub zniszczenia wielu części przyrody, które usuwają go z atmosfery, takich jak lasy i gleba. Odkąd ludzie w krajach wysoko rozwiniętych zaczęli spalać paliwa kopalne około 200 lat temu, globalne temperatury wzrosły o 1,2 stopnia Celsjusza (°C) tj. 2,16°F . Choć brzmi to jak niezbyt wiele, ostatnie 20 lat było najcieplejszym wieloletnim okresem od ponad 100 000 lat .

Ta pozornie niewielka różnica temperatur (1,2°C lub 2,16°F) już teraz ma daleko idący wpływ na życie wielu osób. Rosnące temperatury oznaczają, że Ziemia doświadcza obecnie częstszych i bardziej intensywnych fal upałów, pożarów lasów i klęsk nieurodzaju. Oznacza to również duże zmiany w opadach deszczu, w niektórych miejscach jest go znacznie więcej, a w innych mniej , a to prowadzi do susz i powodzi.

Powodzie, susze, fale upałów i huragany również miały miejsce przed zmianą klimatu, ale eksperci i ekspertki w dziedzinie klimatu mówią nam, że zmiany klimatu zwiększają prawdopodobieństwo i intensywność tego rodzaju „ekstremalnych warunków pogodowych”, narażając miliony ludzi na utratę domów, śmierć czy obrażenia bądź brak wystarczającej ilości jedzenia lub czystej wody zdatnej do picia.

Czym jest kryzys ekologiczny?

Jaki wpływ ma działalność człowieka na inne gatunki, z którymi dzielimy naszą planetę? W tej sekcji przyjrzymy się, dlaczego bioróżnorodność jest tak ważna dla zdrowia i dobrego życia, a także poruszymy rolę rdzennej ludności na całym świecie.

Ludzie są częścią sieci życia, która jest znacznie większa niż sam nasz gatunek. Zdrowie ludzkie jest ściśle powiązane ze zdrowiem zwierząt, roślin i wspólnego środowiska. W wyniku tego jak ludzie – szczególnie ludzie w najbogatszych krajach świata – wchodzą w interakcje z naturą, miliony gatunków zwierząt i roślin wyginą na zawsze. Tempo wymierania jest dziś znacznie szybsze w porównaniu z resztą historii Ziemi .

Bioróżnorodność odnosi się do wszystkich odmian życia, które można znaleźć na Ziemi, takich jak rośliny, zwierzęta, grzyby i mikroorganizmy. Każdy pojedynczy gatunek ma do odegrania określoną rolę w zdrowiu ekosystemu. Jednak w wyniku zanieczyszczenia, zmian klimatycznych, obcych gatunków inwazyjnych, niszczenia siedlisk przyrodniczych i eksploatacji (takiej jak przełowienie ryb) aż 1 milion z szacowanych na 8 milionów gatunków roślin i zwierząt na świecie jest zagrożonych wyginięciem.

Przyczyn tego jest wiele. Lasy na całym świecie są domem dla większości różnych gatunków drzew, ptaków i zwierząt żyjących na świecie, ale co roku ogromne połacie lasu są niszczone, gdyż ziemia jest przekształcana, aby ludzie mogli ją wykorzystać do rolnictwa lub swoich innych działań .

System produkcji żywności i rolnictwo są jednymi z największych motorów utraty różnorodności biologicznej, a samo rolnictwo jest zidentyfikowanym zagrożeniem dla 24.000 gatunków zagrożonych wyginięciem . Obecnie całe światowe zaopatrzenie w żywność zależy od zaledwie kilku gatunków roślin . W ostatnich stuleciach koncentrowano się na produkcji coraz większej ilości żywności po coraz niższych kosztach. Ta intensywna produkcja rolna odbywa się kosztem gleby i ekosystemów Ziemi, przez co z czasem gleba staje się coraz to mniej żyzna .

Obecna produkcja żywności w dużym stopniu zależy od nawozów, pestycydów, energii, ziemi i wody oraz od niezrównoważonych praktyk, takich jak monokultura (intensywna uprawa tylko jednego gatunku roślin) i „ciężka” uprawa (zaburzenie struktury gleby narzędziami i maszynami). Zniszczyło to domy wielu ptaków, ssaków, owadów i innych organizmów, zagrażając lub niszcząc ich miejsca rozrodu, żerowania i gniazdowania oraz wypierając wiele rodzimych gatunków roślin .

Brak różnorodności osłabia ekosystemy i czyni je bardziej podatnymi na choroby i ekstremalne warunki pogodowe, a także mniej zdolne do zaspokojenia potrzeb i zapewnienia dobrostanu ludzi . Wiele ważnych leków stosowanych w leczeniu chorób, takich jak rak, jest naturalnych lub są syntetycznymi produktami inspirowanymi organizmami znalezionymi w naturze .

Światowa populacja rośnie z roku na rok, co oznacza, że coraz więcej ludzi będzie polegać na ekosystemach, aby zaspokajać swoje podstawowe potrzeby. Przewiduje się, że w nadchodzących dziesięcioleciach utrata różnorodności biologicznej przyspieszy, o ile nie zostaną podjęte pilne działania w celu powstrzymania i odwrócenia degradacji ekosystemów oraz ograniczenia zmian klimatycznych. Dlatego określa się to mianem kryzysu.

Rola rdzennych mieszkańców w zachowywaniu bioróżnorodności

Uśredniając, te tendencje utraty bioróżnorodności były mniej dotkliwe lub udało się ich całkowicie uniknąć na obszarach posiadanych lub zarządzanych przez rdzenną ludność i społeczności lokalne .

Szacuje się, że na całym świecie żyje ponad 370 milionów rdzennych mieszkańców w 70 różnych krajach. Ludność tubylcza, stanowiąca prawie 5 procent światowej populacji, chroni 80 procent bioróżnorodności lądowej . Odpowiedzialne życie w harmonii z naturą jest fundamentalną częścią podstawowych wartości ludów tubylczych, a wartości te bardzo często różnią się od wartości dominujących społeczeństw, w których żyją.

Rozprzestrzenieni na całym świecie od Arktyki po Południowy Pacyfik, rdzenni mieszkańcy są potomkami – zgodnie z powszechną definicją – tych, którzy zamieszkiwali dany kraj lub region geograficzny w czasie, gdy przybyli ludzie o innych kulturach lub pochodzeniu etnicznym. Nowi przybysze później stali się dominującymi dzięki podbojom, okupacji, osiedlaniu się lub innym środkom wpływu .

Jak wspomnieliśmy, ludność tubylcza, stanowiąca mniej niż 5 procent światowej populacji , chroni 80 procent bioróżnorodności lądowej . Na przykład w Cusco w Peru społeczność ludu Keczua przechowuje obecnie ponad 1.400 rodzimych odmian jednej z podstawowych upraw na świecie — ziemniaka . Bez pracy tej ludności nad ochroną gatunkowej różnorodności, wiele z tych odmian mogłoby wyginąć na zawsze.

Wciąż istnieje wiele gatunków roślin, zwierząt i owadów, które są nieudokumentowane lub niepoznane przez naukę. Większość tej różnorodności biologicznej występuje na tradycyjnych ziemiach przodków rdzennej ludności. Rdzennym kulturom udało się żyć w harmonii z naturą przez tysiąclecia i posiadają cenną wiedzę na temat ochrony i odtwarzania ekosystemów oraz pielęgnowania bioróżnorodności .

Jednak na całym świecie społeczności rdzenne musiały opuścić swoje źródła utrzymania i ziemie przodków z powodu utraty tej ziemi na skutek projektów rozwojowych zakrojonych na dużą skalę, lub stać się uchodźcami klimatycznymi z powodu katastrof związanych ze zmianą klimatu . Na przykład na Alasce, w stanie USA o największej rdzennej populacji, podnoszący się poziom mórz i rosnące zjawisko pożarów wymusiły relokację niektórych z tych społeczności .

Ze względu na wielowiekową historię marginalizacji i kolonizacji, ludy tubylcze są prawie trzy razy bardziej narażone na życie w skrajnym ubóstwie niż ich nierdzenni odpowiednicy . Kryzys bioróżnorodności wiąże się również z przyszłością tych wyjątkowych i zróżnicowanych kultur, systemów wiedzy, języków i tożsamości.

Dlaczego przeżywamy kryzys klimatyczny i ekologiczny?

W tej części przyjrzymy się, w jaki sposób niektóre dominujące „światopoglądy” minionych stuleci ukształtowały stosunek do natury, który leży u podstaw obecnego kryzysu klimatycznego i ekologicznego.

Kryzys klimatyczny i kryzys dotyczący bioróżnorodności jest złożonym problemem i rezultatem wielu krzyżujących się kwestii politycznych, gospodarczych i społecznych. Jednym z powodów, dla których trudno jest sprostać temu wyzwaniu są niektóre „światopoglądy” leżące u podstaw kryzysu klimatycznego i ekologicznego.

Światopogląd jest trochę jak okulary, których używamy, aby zobaczyć otaczający nas świat. Reprezentuje on nasze podstawowe wartości i przekonania oraz kształtuje to, jak myślimy i czego oczekujemy od świata. Wpływają na niego nasze osobiste doświadczenia, przekonania i wartości przekazane nam przez nasze rodziny i nauczycieli oraz przekonania i wartości kultury, w której dorastaliśmy. Nasz światopogląd wpływa na to, jak widzimy i działamy w świecie.

Dzisiaj „wzrost gospodarczy” jest często używany jako wyznacznik postępu i wskaźnik poprawy standardów życia. Jednak idea wzrostu gospodarczego jest często połączona ze światopoglądem, że ludzie dominują i eksploatują przyrodę. Ten „światopogląd” znajduje się w sercu wielu krajów o wysokim stopniu zanieczyszczenia, a wielu wierzy, że ma swoje korzenie 400 lat temu, w okresie znanym jako rewolucja naukowa. Intelektualiści tamtych czasów pisali o tym, jak ludzkość przewyższa naturę i jakie było prawo człowieka do dominacji nad naturą. Idee, które po raz pierwszy rozpowszechniły się w tym czasie, miały ogromny wpływ na następne stulecia i pomogły w kształtowaniu praw, technologii, sposobów życia, zwyczajów i kultur, które są nadal obecne w bogatych krajach. Wiele z tych sposobów życia zostało od tego czasu przekazanych lub narzuconych innym krajom na całym świecie.

Od czasu rewolucji przemysłowej postęp w nauce i technologii oddalił ludzi żyjących w bogatych krajach dalej od bezpośredniej zależności od natury. Miliony ludzi przeniosło się do miasta i rozpoczęło pracę w fabrykach, gdzie obsługiwali maszyny, zamiast robić rzeczy za pomocą narzędzi ręcznych i pracować na roli. W tym okresie nowe technologie, takie jak pociąg parowy, samochód i żarówka elektryczna, szybko zmieniły życie ludzi – podobnie jak telefony komórkowe, komputery osobiste i internet zmieniły życie dziś w porównaniu z tym, jak było 50 lat temu. Podczas gdy pewne zmiany technologiczne niewątpliwie przyniosły ludziom korzyści – na przykład poprzez ukształtowanie nowoczesnej medycyny – nowe technologie pozwoliły ludziom zdominować naturę i czerpać z niej w sposób, który wcześniej nie był możliwy.

Rewolucja Przemysłowa pozwoliła na wydobycie paliw kopalnych na masową skalę. Spalanie paliw kopalnych jest dominującym źródłem energii od ponad 100 lat, co napędza rozwój gospodarczy. W rezultacie bogate kraje, takie jak USA, Wielka Brytania i kraje UE, wyprodukowały z czasem największą ilość gazów cieplarnianych . Teraz, gdy kraje takie jak Chiny i Indie podążają tą samą ścieżką rozwoju, co kraje bogate, coraz więcej ludzi jest każdego roku uzależnionych od spalania paliw kopalnych . Dzięki szybko rozwijającej się gospodarce Chiny są obecnie największym emitentem gazów cieplarnianych na świecie . Historycznie to Stany Zjednoczone były największym emitentem, co oznacza, że z biegiem czasu wyemitowały najwięcej gazów cieplarnianych . Wśród pięciu głównych podmiotów przyczyniających się do emisji, Stany Zjednoczone mają również najwyższe emisje CO2 na osobę .

Kryzys klimatyczny i ekologiczny to problem wielowymiarowy i nie da się znaleźć jednego wytłumaczenia, dlaczego tak się dzieje lub dlaczego nie udało się temu zaradzić. Co więcej, ludziom bardzo trudno jest zrozumieć skalę i konsekwencje kryzysu klimatyczno-ekologicznego, a to ogranicza naszą zdolność ludzi do działania tak zdecydowanie i niezwłocznie, jak jest to konieczne.

Style życia, które są szkodliwe dla przyrody i przyczyniają się do zwiększonej emisji CO2, są głęboko zakorzenione we współczesnych społeczeństwach. Niektórzy nazywają kryzys klimatyczny i ekologiczny „kryzysem relacji” między człowiekiem a środowiskiem. Mówią, że aby przejść do bardziej zrównoważonej przyszłości, musimy „zawrzeć pokój” z przyrodą i zacząć odpowiednio przekształcać nasze systemy gospodarcze, finansowe i produkcyjne . W 2021 r. grupa naukowców zidentyfikowała dziewięć powiązanych ze sobą przyczyn naszego wspólnego niepowodzenia w walce z kryzysem klimatycznym w ciągu ostatnich trzech dekad. Argumentowali, że aby odpowiednio zaradzić temu kryzysowi, należy zakwestionować wiele podstawowych światopoglądów głęboko zakorzenionych w uprzemysłowionych, bogatych społeczeństwach .

Istoty ludzkie to zwierzęta biologiczne, a planeta Ziemia jest naszym siedliskiem. Zamiast być oddzielonym od natury, w rzeczywistości jesteśmy jej częścią i to od niej zależy nasze przetrwanie . Mikroorganizmy w naszych jelitach wspomagają trawienie, podczas gdy inne tworzą część naszej skóry. Zapylacze, takie jak pszczoły i osy, pomagają wytwarzać pożywienie, które jemy, podczas gdy drzewa i rośliny pochłaniają wydalany przez nas CO2 i wytwarzają tlen, którego potrzebujemy do oddychania .

Pomimo dziesięcioleci działań na rzecz klimatu, bogatym społeczeństwom nie udało się jeszcze znaleźć żadnego stylu życia, który nie byłby powiązany z paliwami kopalnymi, i który nie byłby zależny od wzrostu gospodarczego jako wskaźnika rozwoju i postępu .

Zdrowe środowisko to warunek wstępny zrównoważonej gospodarki. Powszechnie przyjmuje się, że produkcja gospodarcza – produkt krajowy brutto (PKB) – jako miara wzrostu gospodarczego musi być uzupełniona „bogactwem inkluzywnym” (suma wytworzonego kapitału ludzkiego i naturalnego), który uwzględnia zdrowie, środowisko i jest lepszym miernikiem tego, czy krajowa polityka gospodarcza jest/będzie zrównoważona dla dzisiejszej młodzieży i przyszłych pokoleń .

Negocjacje międzynarodowe

Światowi przywódcy spotkają się jeszcze w tym roku w Glasgow, aby porozmawiać o zmianach klimatycznych, i w Chinach, aby dyskutować o kryzysie ekologicznym. W tej części dowiemy się, jakie są cele tych negocjacji i jak są one dotychczas realizowane.

Co udało się dotychczas osiągnąć w negocjacjach klimatycznych?

Naukowcy od dziesięcioleci przewidują zmiany klimatu wywołane przez człowieka. W 1992 roku została podpisana Ramowa Konwencja Narodów Zjednoczonych w sprawie Zmian Klimatu (UNFCCC) w Rio de Janeiro, natomiast Konferencje Stron (COP) odbywają się corocznie począwszy od 1995 roku. Celem konferencji jest znalezienie podejścia do zmian klimatu oraz zaproponowanie środków, które mają podjąć państwa uczestniczące w celu przeciwdziałania im .

W 2015 roku światowi przywódcy spotkali się w Paryżu na konferencji COP21. W jej wyniku, po raz pierwszy światowi przywódcy osiągnęli porozumienie w sprawie zakrojonych na szeroką skalę działań przeciwko zmianom klimatu. Około 196 uczestniczących państw na całym świecie zgodziło się ograniczyć globalne ocieplenie do poziomu poniżej 2°C, a najlepiej do 1,5°C w porównaniu z poziomem preindustrialnym . Niemal wszystkie kraje zobowiązały się (zobowiązanie lub „wkład ustalany na szczeblu krajowym”, z ang. NDC) do ograniczenia emisji gazów cieplarnianych i zmniejszenia swojego wkładu w zmiany klimatu. Zobowiązania te mają być aktualizowane co pięć lat.

Porozumienie Paryskie zawiera dwa cele związane z ograniczaniem zmian klimatycznych:

1. Ograniczyć globalne ocieplenie do maksymalnie 2°C do końca stulecia (2100), a najlepiej do 1,5°C. 2. Osiągnąć zero-emisyjność do 2050 r.

Jeżeli uda nam się znacząco zredukować globalną emisję gazów cieplarnianych do 2030 r., kolejnym etapem byłoby osiągnięcie przez kraje zerowej emisji tj. „neutralności węglowej” do 2050 r. Zerowa emisja oznacza tu usuwanie gazów cieplarnianych z atmosfery w takim samym tempie, w jakim są one emitowane, lub po prostu całkowite wyeliminowanie emisji . Można to osiągnąć poprzez usuwanie lub „wychwytywanie” dwutlenku węgla z atmosfery przez lasy, glebę i oceany oraz (jeszcze nie w pełni rozwinięte) technologie wychwytywania dwutlenku węgla.

Na przestrzeni kilku ostatnich lat...

● Emisje CO2 w Chinach wzrosły o 80 procent w latach 2005–2018 i oczekuje się, że będą nadal rosły w następnej dekadzie, biorąc pod uwagę przewidywane tempo wzrostu gospodarczego . ● UE i jej państwa członkowskie są na dobrej drodze do zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych o 58 procent do 2030 roku w porównaniu do 1990 roku. ● Emisje w Indiach wzrosły o około 76 procent w latach 2005-2017 i oczekuje się, że tak jak w Chinach będą nadal rosły do 2030 r. ze względu na wzrost gospodarczy. ● Federacja Rosyjska, piąty co do wielkości emitent gazów cieplarnianych, przedstawiła pierwsze plany redukcji emisji CO2 w 2020 roku planując ich ograniczenie o 30 procent do 2030 roku . ● Stany Zjednoczone ostatnio zobowiązały się zredukować swoje emisje o 50-52% do 2030 roku w porównaniu ze szczytowym dla nich 2005 rokiem.

Podsumowując, tzw. NDC, czyli wkłady ustalane na szczeblu krajowym, determinują to, czy świat osiągnie długoterminowe cele Porozumienia Paryskiego . Jeżeli osiągniemy wszystkie obecne cele redukcji emisji gazów cieplarnianych – a nie wiemy jeszcze, czy tak się stanie – prawdopodobnie doprowadzi to do globalnego ocieplenia o co najmniej 3°C, pomimo deklaracji względem celu Porozumienia Paryskiego z 2015 r. dotyczącego ograniczenia poziomu ocieplenia do znacznie poniżej 2°C .

Ponieważ obecne wkłady NDC nie są wystarczające, aby osiągnąć cele Porozumienia Paryskiego, nowe wkłady NDC są przedkładane ONZ co pięć lat. Zamiarem każdego kraju jest osiągnięcie bardziej ambitnych celów w oparciu o cele Porozumienia Paryskiego. Każdy kraj wyznacza sobie inne cele. Na przykład UE zobowiązała się do zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych o 55 procent do 2030 r., a Wielka Brytania o 78 procent do 2035 r. Francja i Wielka Brytania należą do krajów, dla których osiągnięcie tzw. emisyjnego zera netto do 2050 r. jest wymogiem prawnym. Japonia, RPA, Argentyna, Meksyk i UE ogłosiły cele osiągnięcia zero-emisyjności do 2050 r. . Chiny zobowiązały się osiągnąć „szczytowe emisje” do 2030 r., zanim przejdą do pożądanej zero-emisyjności do końca 2060 r. .

Od czasów Paryża osiągnięto już pewien postęp. Jednak sprawy nie postępują wystarczająco szybko. Na podstawie niedawno przeprowadzonej analizy, ONZ stwierdziła, że gdyby wszystkie wkłady NDC zostały spełnione, może to doprowadzić do wzrostu temperatury o około 2,7°C do końca obecnego wieku .

W obecnym tempie poziom ocieplenia osiągnie 1,5°C około 2040 r. – być może wcześniej – i będzie nadal wzrastać, jeśli działania nie zostaną podjęte już teraz. Zebrane dowody wskazują na to, że ryzyko związane ze wzrostem globalnej temperatury o 2°C jest wyższe niż wcześniej sądzono.

Od czasu COP21 w dwóch raportach Międzyrządowego Zespołu ds. Zmian Klimatu (IPCC) z 2018 i 2021 r. podkreślono, że różnica między ociepleniem o 1,5°C a 2°C oznacza utratę życia i środków do życia dla milionów ludzi , z jeszcze większymi negatywnymi konsekwencjami dla wyższego poziomu ocieplenia.

Badania wykazały też, że firmy zajmujące się paliwami kopalnymi działały na rzecz osłabienia polityki klimatycznej na całym świecie i nadal to robią, twierdząc, że popierają Porozumienie Paryskie. Lobbing polityczny ze strony interesantów na rzecz paliw kopalnych wyjaśnia również, dlaczego w Porozumieniu Paryskim nie ma wyraźnej wzmianki o odejściu od węgla (dekarbonizacji) lub ograniczeniu zużycia paliw kopalnych, pomimo naukowych dowodów na to, że utrzymywanie ocieplenia na poziomie 1,5–2°C wymaga, aby większość paliw kopalnych pozostała w ziemi .

Co więcej, wiele krajów eksportujących paliwa kopalne utrudniało proces podejmowania decyzji, opóźniając negocjacje, zaostrzając napięcia polityczne i unikając odniesienia do paliw kopalnych jako głównej przyczyny zmian klimatycznych. Kraje bogate w rezerwy paliw kopalnych, takie jak Arabia Saudyjska, USA, Kuwejt i Rosja, były tu szczególnie zaangażowane, utrudniając negocjacje i kwestionując naukę o zmianach klimatu .

Kraje wysoko rozwinięte nie zdobyły zdecydowanego przewodnictwa w przeciwdziałaniu zmianom klimatycznym, zarówno pod względem osiągnięcia znaczących redukcji emisji, jak i zapewnienia odpowiedniego i przewidywalnego finansowania. Niepowodzenie ze strony najbogatszych narodów, aby właściwie przewodzić w tej kwestii, przyczyniło się utraty zaufania, umożliwiając grupom interesu, takim jak przemysł paliw kopalnych, zdobycie przyczółka w niektórych krajach rozwijających się, a tym samym dalsze lansowanie wysokoemisyjnego rozwoju zamiast jego niskoemisyjnych alternatyw .

Brak szybkich i zdecydowanych działań w sprawie zmian klimatu będzie generować znaczne koszty finansowe dla rządów na całym świecie. Szacuje się, że ekstremalne warunki pogodowe w wyniku spowodowanych przez człowieka zmian klimatycznych mogą kosztować 2 miliardy dolarów dziennie do 2030 r. Oprócz kosztów, zjawiska pogodowe i wzorce pogodowe będą nadal się zmieniać i będą mieć negatywny wpływ na zdrowie ludzi, źródła ich utrzymania, żywność, wodę, bioróżnorodność i wzrost gospodarczy .

Co udało się dotychczas osiągnąć w negocjacjach dotyczących bioróżnorodności?

Bioróżnorodność ma istotną wartość gospodarczą, biologiczną i społeczną, ale przez długi czas brano pod uwagę tylko jej wartość w ujęciu rynkowo-ekonomicznym.

Konwencja o Różnorodności Biologicznej (CBD) została przedłożona stronom do podpisu na szczycie w Rio De Janeiro w 1993 roku. Konwencja po raz pierwszy uznała w prawie międzynarodowym, że ochrona różnorodności biologicznej jest „powszechną troską ludzkości”. Umowa obejmuje ekosystemy, gatunki i zasoby genetyczne, takie jak nasiona.

W 2010 roku strony Konwencji o Różnorodności Biologicznej (CBD) przyjęły Strategiczny Plan na rzecz Różnorodności Biologicznej 2011-2020, tj. dziesięcioletnie ramy działania wszystkich krajów na rzecz ochrony bioróżnorodności i korzyści, jakie zapewnia ona ludziom. W ramach planu strategicznego przyjęto 20 ambitnych, a zarazem realistycznych celów znanych jako Cele Różnorodności Biologicznej z Aichi (Japonia) .

Żaden z celów w zakresie różnorodności biologicznej z Aichi nie został jednak w pełni osiągnięty w wyznaczonym terminie, czyli do 2020 r., natomiast analizy pokazują, że w przypadku większości celów ukierunkowanych na zajęcie się przyczynami utraty różnorodności biologicznej poczyniono umiarkowane lub niewielkie postępy. W rezultacie jej stan nadal się pogarsza.

W 2021 r. w Kunming w Chinach zostanie zainicjowana 15. Konferencja Stron Konwencji o Różnorodności Biologicznej (CBD COP15), która zakończy się w 2022 r., aby uzgodnić nowe ramy dla różnorodności biologicznej wraz ze zbiorem celów i zadań.

Oprócz Konwencji o Różnorodności Biologicznej istnieje pięć innych konwencji dotyczących bioróżnorodności, w tym Konwencja Ramsar o Terenach Podmokłych, Konwencja o Wędrownych Gatunkach Dzikich Zwierząt (CMS), Konwencja o Handlu Zagrożonymi Gatunkami (CITES), Międzynarodowy Traktat o Roślinnych Zasobach Genetycznych dla Żywności i Rolnictwa oraz Konwencja Światowego Dziedzictwa (WHC). Pomimo tak wielu konferencji na temat utraty różnorodności biologicznej żaden z celów zawartych w umowach międzynarodowych nie został jeszcze w pełni osiągnięty .

Niezwykle ważne jest, aby rządy zaczęły dostrzegać interakcje między tymi dwoma zagadnieniami, jakimi są zmiany klimatu i utrata bioróżnorodności, oraz wspólnie opracowywały kompatybilne cele, zadania i działania.

Jaki jest wpływ zmian klimatycznych i kryzysu ekologicznego na…

W tej sekcji przyjrzymy się szerzej skali i skutkom zmian klimatycznych i kryzysu ekologicznego oraz ich wpływowi na zdrowie i dostępność środków do życia, ekosystemy i bioróżnorodność w wielu regionach na całym świecie. Skutki zmian klimatycznych będą mniej lub bardziej dotkliwe w zależności od poziomu podjętych obecnie działań.

… życie ludzkie i środki do życia?

Zmiany klimatu stanowią zagrożenie dla ludzkiego zdrowia. Pogłębiają stres związany z klimatem i zwiększają ryzyko urazów, chorób, niedożywienia i śmierci z powodu ekstremalnych warunków pogodowych, takich jak susze, huragany i powodzie . Ryzyko to zwiększa się wraz ze wzrostem ocieplenia.

Zmieniające się warunki pogodowe mogą zwiększyć prawdopodobieństwo rozwoju chorób zakaźnych. Przewiduje się, że ryzyko związane z niektórymi chorobami, które mogą przenosić się ze zwierząt lub owadów na ludzi, takimi jak malaria i gorączka denga, zwiększy się wraz z globalnym ociepleniem z 1,5°C do 2°C. To ryzyko zwiększy się jeszcze bardziej wraz z dalszym wzrostem temperatur. Wówczas te choroby mogą zacząć pojawiać się w zupełnie nowych rejonach . Przykładowo, badania wykazały, że zmiany klimatu są powiązane z rosnącą liczbą przypadków boreliozy w Kanadzie .

Pandemie można zminimalizować, stosując podejście „jednego zdrowia”. Chorobom, które przenoszą się ze zwierząt na ludzi, takim jak Covid-19, można zapobiegać, ograniczając interakcje człowiek-dzika przyroda i zwierzęta hodowlane-dzikie zwierzęta. Zgodnie z koncepcją „jednego zdrowia” specjaliści z dużym doświadczeniem i fachową wiedzą – w zagadnieniach takich jak zdrowie publiczne, zdrowie zwierząt, zdrowie roślin i środowisko – łączą siły w celu poprawy zdrowia publicznego . To podejście można zastosować do zapobiegania katastrofom zdrowotnym, takim jak np. Covid-19.

Zatrzymanie degradacji ekosystemu powodowanej m.in. przez wylesianie i odwrócenie jej skutków ochroni rośliny cenne dla badań medycznych, a także zmniejszy ryzyko pandemii chorób odzwierzęcych.

Zmiany klimatu mają wpływ na wzrost gospodarczy we wszystkich regionach świata. Przewiduje się, że gospodarki krajów znajdujących się w strefie tropikalnej i subtropikalnej na półkuli południowej odczują największy negatywny wpływ na wzrost gospodarczy z powodu zmian klimatu, jeśli globalne ocieplenie wzrośnie z 1,5°C do 2°C , a spowolnienie gospodarcze będzie się tam jeszcze pogłębiało wraz ze wzrostem temperatur.

Wiele osób na całym świecie mieszka w regionach, które do 2015 r. doświadczyły już ocieplenia o ponad 1,5°C przez co najmniej jeden rok . Wpływ zmian klimatycznych bardzo silnie dotyka najuboższych i najbardziej podatnych na zagrożenia. Zatrzymanie globalnego ocieplenia na poziomie 1,5°C, a nie 2°C może do 2050 roku zmniejszyć liczbę osób narażonych na ryzyko związane z klimatem nawet o kilkaset milionów .

Coraz częściej widzimy dowody na migrację wywołaną zmianami klimatu . Agencja ONZ ds. Uchodźców przekonuje, że uchodźcy, osoby wewnętrznie przesiedlone (tzw. IDP) i bezpaństwowcy znajdują się na pierwszej linii frontu kryzysu klimatycznego . Wielu z nich żyje w „ogniskach zmian klimatu”, gdzie zazwyczaj brakuje im zasobów, aby przystosować się do coraz bardziej nieprzyjaznego środowiska. Zagrożenia związane z coraz częstszymi i coraz bardziej ekstremalnymi zjawiskami pogodowymi, takimi jak ulewne deszcze, przedłużające się susze, pustynnienie, degradacja środowiska, a także podnoszenie się poziomu mórz i występowanie cyklonów już teraz powodują, że każdego roku średnio ponad 20 milionów ludzi opuszcza swoje domy i musi przenieść się do innych obszarów w swoich krajach lub całkowicie opuszcza swoje kraje .

Pod koniec 2020 r. około siedmiu milionów ludzi w 104 krajach i terytoriach żyło na wysiedleniu w wyniku katastrof, które miały miejsce nie tylko w 2019 r., ale także w poprzednich latach . W pierwszej piątce krajów o największej liczbie przesiedleńców wewnętrznych z powodu katastrof był Afganistan (1,1 mln); Indie (929 000); Pakistan (806 000); Etiopia (633 000) i Sudan (454 000) . W 2017 r. około 1,5 mln obywateli USA przeniosło się w obliczu klęsk żywiołowych, czasowo lub na stałe, do innych części kraju .

… bezpieczeństwo żywnościowe?

Bezpieczeństwo żywnościowe oznacza, że wszyscy ludzie przez cały czas mają fizyczny, społeczny i ekonomiczny dostęp do wystarczającej ilości bezpiecznej i pełnowartościowej żywności, która spełnia ich preferencje i potrzeby żywieniowe pozwalające na aktywne i zdrowe życie. Bezpieczeństwo żywnościowe jest zagrożone z powodu utraty zapylaczy i żyznej gleby w wyniku kryzysu ekologicznego, a zdolność Ziemi do zaspokojenia rosnącego zapotrzebowania na zdrową żywność będzie nadal słabnąć w obliczu trwających degradacji środowiska.

Zmiana klimatu już wpłynęła na bezpieczeństwo żywnościowe poprzez wyższe temperatury, zmieniające się wzorce opadów i większą częstotliwość ekstremalnych warunków pogodowych. Zmiany pogody oznaczają, że w ostatnich latach plony w niektórych regionach spadły, a w innych wzrosły. Zmiana klimatu wpływa na bezpieczeństwo żywnościowe na terenach suchych, zwłaszcza w Afryce, oraz w wysokogórskich regionach Azji i Ameryki Południowej .

Skutki zmiany klimatu będą oddziaływać z innymi zagrożeniami oraz czynnikami społecznymi i politycznymi. Jeden z przykładów można znaleźć w niektórych częściach Afryki Zachodniej. W Sahelu postępujące pustynnienie powoduje, że hodowcy bydła migrują na południe wraz ze swoim inwentarzem w poszukiwaniu pastwisk. Doprowadziło to do narastających gwałtownych starć między tymi pasterzami a rolnikami na południu, których uprawy są niszczone i konsumowane przez bydło tych koczowniczych pasterzy. W konsekwencji gospodarstwa i pola uprawne są porzucane ze strachu przed przemocą, co powoduje niedobory żywności i zagrożenia dla bezpieczeństwa żywnościowego danego regionu.

Oczekuje się, że zmniejszenie dostępności żywności będzie bardziej znaczące przy 2°C w porównaniu do 1,5°C, a nawet jeszcze większe przy większych zmianach temperatury, zwłaszcza w Sahelu, południowej Afryce, Morzu Śródziemnym, Europie Środkowej i Amazonii , z mniejszymi plonami kukurydzy, ryżu, pszenicy i innych zbóż, szczególnie w Afryce Subsaharyjskiej, Azji Południowo-Wschodniej oraz Ameryce Środkowej i Południowej.

Przewiduje się, że produkcja roślinna i hodowlana spadnie, a może nawet będzie musiała zostać porzucona w niektórych częściach południowych i śródziemnomorskich regionów Europy z powodu nasilenia się negatywnych skutków zmiany klimatu .

Oczekuje się, że wraz ze wzrostem temperatury, wpłynie to na zwierzęta gospodarskie z uwagi na zakres zmian w dostępnej paszy dla zwierząt, rozprzestrzenianie się chorób i dostępność zasobów wodnych . Istnieją również dowody na to, że zmiany klimatu już spowodowały zmiany w szkodnikach i przenoszonych przez nie chorobach dotykających rolnictwo .

Naukowcy zapowiadają, że zagrożenia związane ze zmianą klimatu dla bezpieczeństwa żywnościowego i dostępu do żywności staną się wysokie przy ociepleniu o 1,2-3,5°C, bardzo wysokie przy ociepleniu rzędu 3-4°C, a katastrofalne przy wzroście temperatury o ponad 4°C. Ponadto oczekuje się, że rosnące stężenia CO2 zmniejszą zawartość białka i składników odżywczych w głównych uprawach zbóż, co jeszcze bardziej zmniejszy bezpieczeństwo żywnościowe i żywieniowe .

… bezpieczeństwo wodne?

Bezpieczeństwo wodne mierzy się dostępnością wody, zapotrzebowaniem na wodę i jakością (poziomami zanieczyszczenia) w źródłach wodnych.

Presja na ekosystemy w wyniku kryzysu ekologicznego doprowadziła do wyczerpania lub degradacji źródeł słodkiej wody.

Około 80 procent światowej populacji już cierpi z powodu poważnych zagrożeń bezpieczeństwa wodnego . Oczywiste jest, że zmiany klimatyczne mogą wpływać na dostępność wody i zagrażać bezpieczeństwu wody ze względu na zmiany wzorców opadów. Ogólnie rzecz biorąc, opady deszczu rosną w regionach tropikalnych i położonych na dużych wysokościach, a maleją w subtropikach z powodu zmiany klimatu . W 2017 roku około 2,2 miliarda ludzi nie miało dostępu do bezpiecznie zarządzanej wody pitnej. Ponad 2 miliardy ludzi na całym świecie żyje w dorzeczach rzek, cierpiąc na niedobór wody, gdzie zapotrzebowanie na słodką wodę przekracza 40 procent dostępnej wody. W niektórych krajach Afryki i Azji zapotrzebowanie przekracza 70 procent dostępnej słodkiej wody .

Brak dostępu do czystej wody jest także kwestią bezpieczeństwa żywnościowego, ponieważ głównym zastosowaniem słodkiej wody na świecie jest podlewanie upraw (nawadnianie), które obecnie odpowiada za 70 procent poboru słodkiej wody . Około 1,2 miliarda ludzi żyje na obszarach, na których poważne niedobory wody i jej niedostatek stanowią wyzwanie dla rolnictwa . W ciągu ostatniego stulecia wzrost liczby ludności, działalność przemysłowa i rolnicza oraz poziom życia spowodowały wzrost zapotrzebowania na wodę na całym świecie .

Patrząc globalnie, giną tereny podmokłe, co również zagraża jakości wody w wielu regionach świata.

… bioróżnorodność i ekosystemy lądowe?

Ekosystemy to systemy podtrzymywania życia na planecie, dla wszystkich form życia, w tym ludzi. W ciągu ostatnich dekad, ludzie drastycznie i znacząco wpłynęli na naturalne ekosystemy. Mimo, że ta zmiana przyniosła ludziom pewne korzyści (na przykład wydłużenie życia) i umożliwiła rozwój gospodarczy, nie wszyscy skorzystali z tego w sposób równy, a nawet wielu ludzi wręcz na tym ucierpiało. Pełne koszty tych korzyści dopiero są ujawniane . Postęp gospodarczy, społeczny i technologiczny odbywa się kosztem możliwości Ziemi do utrzymania obecnego i przyszłego życia i dobrobytu człowieka .

Jak już omówiliśmy w sekcji drugiej, różne formy życia wymierają obecnie od ponad dziesięciu do ponad stu razy szybciej niż normalnie . Zmiana klimatu zwiększa ryzyko wyginięcia niektórych gatunków, przy czym 20 do 30 procent gatunków roślin i zwierząt jest bardziej narażonych na wyginięcie poniżej 2°C ocieplenia, a im większy będzie stopień ocieplenia, tym większe będą te liczby . Szacuje się, że ponad pół miliona gatunków ma niewystarczające siedliska dla ich długoterminowego przetrwania i są skazane na wczesne wyginięcie, wiele z nich w ciągu najbliższych dziesięcioleci, tę sytuację można odwrócić, jeśli siedliska tych gatunków zostaną przywrócone .

Przewiduje się, że przy ociepleniu o 2°C aż 13 procent ekosystemów przekształci się z jednego typu ekosystemu w inny — na przykład z lasu deszczowego w sawannę. Przy ociepleniu o 3°C takie prawdopodobieństwo wzrasta do 20-38 procent, a przy ociepleniu o 4°C do 35 procent .

Jest pewne, że wzrost globalnych temperatur spowoduje przesunięcia stref klimatycznych, a nowe gorące klimaty zostaną utworzone w regionach tropikalnych , co oznacza dłuższe sezony pożarowe i zwiększone ryzyko pożarów w regionach podatnych na suszę .

W 2020 r. mniej niż jedna czwarta powierzchni ziemi na świecie nadal funkcjonuje w sposób niemal naturalny, przy zachowaniu bioróżnorodności w dużej mierze jeszcze nienaruszonej. Tereny te są położone głównie na obszarach suchych, zimnych lub górzystych, i jak dotąd mają niską populację ludzi, więc nie uległy wielkim przeobrażeniom .

… życie w morzach i oceanach?

Ocean jest domem dla różnorodności biologicznej, od drobnoustrojów po ssaki morskie, oraz dla szerokiej gamy ekosystemów. Dwie trzecie oceanów jest teraz pod wpływem ludzi. Szkodliwa działalność człowieka obejmuje przeławianie, infrastrukturę przybrzeżną i morską oraz żeglugę, zakwaszenie oceanów czy też zanieczyszczenie odpadami i nawozami. W 2015 r. miały miejsce zbyt duże połowy dzikich ryb i jedna trzecia ich zasobów została utracona, a drastyczne zmniejszenie populacji ryb w wyniku przeławiania stanowi ogromne zagrożenie dla bezpieczeństwa żywnościowego. Nawozy wylewane do ekosystemów przybrzeżnych wytworzyły ponad 400 „martwych stref” o łącznej powierzchni ponad 245 000 km2 – to obszar większy niż powierzchnia Ekwadoru czy Wielkiej Brytanii . W 2021 r. wyciek w opuszczonej fabryce nawozów sztucznych na Florydzie spowodował „rozkwit glonów”, który przyczynił do obumarcia życia morskiego liczonego w tonach .

Zanieczyszczenie oceanów plastikiem wzrosło dziesięciokrotnie od 1980 roku, stanowiąc 60–80% wszystkich odpadów znajdujących się w oceanach. Plastik można znaleźć we wszystkich oceanach na wszystkich głębokościach, a koncentruje się on w prądach oceanicznych. Zaśmiecanie oceanów przedmiotami z tworzyw sztucznych ma wpływ na środowisko, w tym plątanie się w nie i ich spożywanie przez organizmy morskie oraz zwierzęta. Ryzyko nieodwracalnej utraty ekosystemów morskich i przybrzeżnych, w tym łąk trawy morskiej i lasów wodorostów morskich, wzrasta wraz z globalnym ociepleniem .

W tej chwili oceany na Ziemi pochłaniają 30 procent globalnej emisji CO2 i prawie cały nadmiar ciepła w atmosferze, co prowadzi do ocieplenia temperatury mórz. Od 1993 r. tempo ocieplania się oceanów wzrosło ponad dwukrotnie , powodując zniszczenie raf koralowych i wyginięcie niektórych organizmów morskich. Rafy koralowe są szczególnie podatne na zmiany klimatyczne i przewiduje się, że przy ociepleniu o 1,5°C zmniejszą się one do 10-30% dawnej pokrywy i do mniej niż 1% dawnej pokrywy przy ociepleniu o 2°C (tj. aż 99 procent raf koralowych zniknie przy ociepleniu o 2°C) . Akumulacja ciepła w oceanach będzie trwała przez wieki i wpłynie na wiele przyszłych pokoleń .

Około 40 procent światowej populacji mieszka w promieniu 100 km (tj. 60 mil) od wybrzeża. Około 10 procent światowej populacji mieszka na obszarach przybrzeżnych, które znajdują się mniej niż 10 metrów nad poziomem morza . W wyniku zmian klimatycznych podnosi się poziom mórz, oceany się ocieplają, a woda morska zakwasza się z powodu nadmiernego wchłaniania dwutlenku węgla. Nawet jeśli ocieplenie utrzyma się znacznie poniżej 2°C, istnieje duża pewność, że społeczności we wszystkich regionach świata – zwłaszcza społeczności przybrzeżne – nadal będą musiały dostosować się do tych zmian zachodzących w oceanach na świecie .

W wyniku wzrostu temperatury oceanu wiele gatunków morskich zmieniło swoje zachowanie i lokalizację, doprowadzając do kontaktu z różnymi gatunkami, powodując zakłócenia w ekosystemach i zwiększając ryzyko rozprzestrzeniania się różnych chorób .

Wiele zmian spowodowanych przeszłą i przyszłą emisją gazów cieplarnianych jest nieodwracalnych i takie pozostanie przez stulecia lub nawet tysiąclecia, zwłaszcza zmiany w cyrkulacji oceanicznej, w pokrywach lodowych i w globalnym poziomie mórz.

Scenariusze i ścieżki

Jakie są różne scenariusze wzrostu temperatury i możliwe ścieżki łagodzenia zmiany klimatu w przyszłości, wyzwania oraz czekająca nas niepewność?

Modele klimatyczne i prognozowane zmiany emisji gazów cieplarnianych i temperatury atmosferycznej

„Modele klimatyczne” to zaawansowane symulacje komputerowe wykorzystywane do analizy przyszłego wpływu zmian emisji gazów cieplarnianych na klimat Ziemi. Można je również wykorzystać do zbadania, w jaki sposób polityki publiczne i technologie mogą być wykorzystane do łagodzenia zmian klimatu. Łagodzenie zmian klimatu odnosi się do wysiłków podejmowanych na rzecz ograniczenia lub zapobiegania emisji gazów cieplarnianych.

Najnowszy raport Międzyrządowego Zespołu ds. Zmian Klimatu przedstawił pięć możliwych scenariuszy zmian klimatu opartych na modelach naukowych. Określają one poziom ocieplenia, którego można się spodziewać w scenariuszach emisji od „bardzo niskich” do „bardzo wysokich”, w zależności od poziomu CO2 i innych gazów cieplarnianych emitowanych w następnych dziesięcioleciach.

Te scenariusze różnią się również w zależności od zmian w populacji, użytkowania gruntów, polityki handlowej i inwestycyjnej, naszej osobistej diety oraz wysiłków podejmowanych obecnie w celu kontroli emisji.

• W scenariuszu „bardzo wysokich” emisji, w którym świat nadal podąża drogą intensywnej emisji dwutlenku węgla, emisje CO2 w przybliżeniu potroiłyby się w porównaniu z obecnymi poziomami do roku 2100, a do końca stulecia ocieplenie wzrosłoby o 3,3-5,7°C.

• W scenariuszu „wysokich” emisji, w którym podejmuje się bardzo niewiele działań w celu ograniczenia emisji CO2, do roku 2100 emisje CO2 w przybliżeniu podwoją się w stosunku do obecnych poziomów, a do końca stulecia ocieplenie wzrośnie o 2,8-4,6°C.

• W „średnim” scenariuszu emisji, w którym emisje CO2 utrzymują się na zbliżonym poziomie do połowy stulecia, a następnie powoli spadają, do roku 2100 nastąpi ocieplenie o 2,1-3,5°C.

• W scenariuszu „niskich” emisji, w którym świat zaczyna podejmować działania w obecnej dekadzie w celu ograniczenia emisji CO2, emisje CO2 osiągną poziom zerowy netto do 2075 roku, a ocieplenie wzrośnie o 1,3-2,4°C do 2100 roku.

• W scenariuszu „bardzo niskich” emisji, emisje CO2 gwałtownie spadają od początku lat dwudziestych XXI w. i osiągają poziom zerowy netto około roku 2050, a do końca stulecia obserwujemy wzrost ocieplenia o 1,0-1,8°C.

Wyzwania i kompromisy

We wszystkich scenariuszach nakreślonych przez Międzyrządowy Zespół ds. Zmian Klimatu, ocieplenie o 1,5°C prawdopodobnie zostanie osiągnięte do 2040 r., co stanowi zwiększone ryzyko dla systemów przyrodniczych i ludzkich w porównaniu do chwili obecnej. Jednak nawet trzymanie się celu 2°C jest nadal bardzo zależne od poziomu emisji wytworzonych w ciągu następnej dekady i kwestii ocieplenia o 2°C da się uniknąć jedynie w scenariuszach niskiej emisji.

Bez daleko idących zmian w politykach publicznych, technologii i zachowaniu, świat pozostanie na kursie ocieplenia o 3°C lub więcej. Świat o temperaturze wyższej o 3°C będzie się bardzo różnić od obecnego: ekstremalne temperatury wiążą się bowiem z większym ryzykiem fal upałów i suszy, gwałtownych burz, opadów i powodzi, które będą miały poważne konsekwencje dla ekosystemów i społeczeństw na całym świecie.

Decydowanie o tym, jak zaradzić kryzysowi klimatycznemu i ekologicznemu, polega zasadniczo na dążeniu do zrozumienia wyzwań i kompromisów związanych z każdym scenariuszem.

Aby lepiej zrozumieć te wyzwania i kompromisy, analizujemy tutaj uzgodniony na szczeblu międzynarodowym cel Porozumienia Paryskiego dotyczący ograniczenia globalnego ocieplenia do 1,5°C.

Aby ograniczyć globalne ocieplenie do 1,5°C, obecne globalne emisje dwutlenku węgla muszą zostać zmniejszone o połowę do 2030 r., osiągając poziom zerowy netto emisji CO2 na całym świecie około 2050 r., a także osiągając znaczne redukcje innych emisji gazów cieplarnianych, takich jak metan i podtlenek azotu. Uwzględnienie podejścia opartego na sprawiedliwości oznacza, że kraje bogatsze powinny ograniczać swoje emisje znacznie bardziej niż kraje biedniejsze.

Jedną z obaw jest to, że duże redukcje zużycia energii mogą obniżyć standard życia w uprzemysłowionych, bogatych krajach, a także ograniczyć naszą zdolność do poprawy standardów życia w biednych krajach. Poprawa standardów życia w biednych krajach będzie w niektórych przypadkach wymagać zwiększenia zużycia energii oraz inwestycji w wydajne technologie i usługi publiczne .

Ostatnie szacunki pokazują, że przyzwoity standard życia dla wszystkich może być osiągnięty przy jednoczesnym zmniejszeniu globalnego zapotrzebowania na energię , o ile tzw. nadkonsumpcja zostanie drastycznie obniżona. Niektóre ze sposobów rozwiązania tego problemu obejmują potrzebę:

1. Zwiększenia produkcji czystej energii z technologii niskoemisyjnych i bezemisyjnych, takich jak wiatr i słońce, a jednocześnie zmniejszenia i wyeliminowania inwestycji w i produkcji energii z paliw kopalnych.

2. Inwestowania w wydajne technologie i infrastrukturę (ocieplone budynki, transport publiczny).

3. Zapewnienia wszystkim wystarczającego dostępu do przystępnych cenowo usług opartych na energii (tj. wszystkich czynności, do których ludzie potrzebują energii, takich jak gotowanie, ogrzewanie, chłodzenie, transport i komunikacja) przy jednoczesnym ograniczeniu nadmiernej konsumpcji energii przez najbogatszych.

4. Przejścia na zdrowszą dietę z większą ilością regionalnych i sezonowych warzyw i owoców (aby zmniejszyć emisje wytwarzane przez rolnictwo).

5. Usunięcia węgla z atmosfery poprzez ochronę i odbudowę ekosystemów .

Jedno z badań wykazało, że aby mieć 50% szans na osiągnięcie celu Porozumienia Paryskiego, 90% pozostałych światowych rezerw węgla musi pozostać w ziemi , a dodatkowo nie można poczynić żadnych nowych inwestycji w wydobycie paliw kopalnych .

Brak globalnej współpracy, a także utrzymywanie się i rozwój wysokoemisyjnego stylu życia to przeszkody w osiągnięciu stabilności wzrostu temperatury ograniczonego do 1,5°C. Gdyby wszystkie obecne zobowiązania w ramach Porozumienia Paryskiego dotyczące NDC, czyli wkładów ustalanych na poziomie krajowym, zostały spełnione, ograniczenie ocieplenia do 1,5°C i tak nie doszłoby do skutku, a zamiast tego doprowadziłoby to do ocieplenia o około 3°C – daleko poza cele Porozumienia Paryskiego, a także daleko poza wszystko to, co uważa się za bezpieczne dla ludzkości.

Założenia dotyczące ujemnych emisji

Powyższe scenariusze niskich i bardzo niskich emisji opierają się na pewnym poziomie usuwania gazów cieplarnianych za pomocą technologii „ujemnych emisji” już w drugiej połowie wieku.

Wielu naukowców obawia się, że obietnica przyszłych niesprawdzonych technologii, takich jak usuwanie CO2 z atmosfery, opóźni działania, które należy podjąć już dzisiaj, aby przeciwdziałać zmianom klimatu. W przeszłości potężne gałęzie przemysłu wykorzystywały tę obietnicę przyszłych technologii, aby uzasadnić dalsze korzystanie z paliw kopalnych . Technologie takie jak „wychwytywanie dwutlenku węgla” nie istnieją jeszcze na skalowalnym poziomie, dlatego pojawia się ważne pytanie, czy w ogóle można na nich polegać.

Punkty krytyczne - Czy możemy przewidzieć, co będzie dalej?

Nawet najlepsza nauka nie może przewidzieć przyszłości z absolutną pewnością. Życie ze zmianami klimatu oznacza życie w niepewności . Jedna z tych niepewności dotyczy idei „punktu krytycznego”.

Wyobraź sobie, że przechyla się szklankę wody. W zależności od tego, ile wody znajduje się w szklance, nastąpi moment, w którym szklanka zostanie tak mocno przechylona, że woda wyleje się z niej. Gdy woda opuści szklankę, nie da się jej tam umieścić z powrotem.

Klimatyczne punkty krytyczne to „punkt bez powrotu”, kiedy połączone skutki zmian klimatu powodują nieodwracalne szkody, które „opadają” na cały świat niczym domino. Po osiągnięciu punktu krytycznego rozpoczyna się seria wydarzeń, które prowadzą do powstania planety, która jest niegościnna dla wielu ludzi i innych form życia .

Międzyrządowy Zespół ds. Zmian Klimatu wprowadził ideę punktów krytycznych dwie dekady temu. Możliwym punktem krytycznym jest topnienie lodu lądowego w regionach polarnych (Grenlandia i Antarktyda), prowadzące z czasem do wielometrowego wzrostu poziomu morza. Modele sugerują, że pokrywa lodowa Grenlandii może ostatecznie zniknąć przy ociepleniu o 1,5°C . W lipcu 2021 r. fala upałów spowodowała, że Grenlandia straciła ilość lodu wystarczającą, aby w ciągu jednego dnia zalać wodą amerykański stan Floryda na 5 cm . Lód morski już się szybko kurczy w Arktyce, co wskazuje, że przy ociepleniu o 2°C istnieje 10-35 % prawdopodobieństwa, że w lecie region ten stanie się w dużej mierze pozbawiony lodu .

Innym możliwym punktem zwrotnym jest zniszczenie na dużą skalę lasów deszczowych, takich jak Amazonia, w której statystycznie żyje jeden na 10 znanych gatunków lądowych. Szacunki, gdzie może znajdować się punkt krytyczny dotyczący Amazonii, wahają się od 40-procentowego wylesienia do zaledwie 20-procentowej utraty pokrywy leśnej. Około 17 procent lasów zostało już utraconych od 1970 r. , a z każdą kolejną minutą wylesianie dokonywane przez człowieka sukcesywnie pogłębia ten problem.

Zbliżanie się do punktów krytycznych, takich jak topnienie lądolodów, wylesianie, topnienie wiecznej zmarzliny i zmiany w cyrkulacji oceanicznej (lub ich kombinacja), tworzy cykl, który naukowcy nazywają „pętlą sprzężenia zwrotnego”, w której zmiana klimatu powoduje kaskadę skutków prowadzącą do jeszcze większych zmian klimatu.

Przykład tego można znaleźć w Arktyce. Metan, będący gazem cieplarnianym, jest obecnie „magazynowany” w wiecznej zmarzlinie Arktyki. Ponieważ globalne ocieplenie powoduje topnienie wiecznej zmarzliny, zmagazynowany metan jest uwalniany do atmosfery, powodując jeszcze więcej emisji gazów cieplarnianych, które mogą prowadzić do dalszego globalnego ocieplenia. Większe ocieplenie skutkuje bardziej topniejącą wieczną zmarzliną, uwalniając jeszcze więcej metanu do atmosfery, co powoduje jeszcze większe ocieplenie i jeszcze bardziej topniejącą wieczną zmarzlinę, i tak oto wytwarza się błędne koło niemożliwe do zatrzymania.

Te pętle sprzężenia zwrotnego są „nieliniowe”, co oznacza, że nie można ich przewidzieć z całą pewnością i mogą powstać w sposób, którego nauka nie przewidziała . Z powodu tych niepewności wydaje się, że możemy już być narażeni na pojawienie się punktów krytycznych, które prowadzą do nieodwracalnych zmian, a których kulminacją jest planeta w dużej mierze nie nadająca się do zamieszkania.

Najbliższe 10 lat będzie miało decydujące znaczenie dla przystosowania się do zmian klimatycznych i łagodzenia ich skutków. Dobrze poinformowani o zagrożeniach i przyczynach zmian klimatycznych, będziemy mogli podejmować najlepsze decyzje w teraźniejszości, pomimo faktu, że nie będziemy mogli przewidzieć przyszłości ze stuprocentową pewnością. Zmiany klimatyczne zachodzą znacznie szybciej niż próby ich rozwiązania, a przeszłość nie jest wiarygodnym wskaźnikiem przyszłości . A to oznacza, że nasza przyszłość jest niepewna. Zrozumienie tego powoduje dyskomfort (poczucie, że rzeczy są poza naszą kontrolą), ale także stwarza okazję . Jeśli teraz podejmiemy działania, jest jeszcze czas, aby zapobiec temu kryzysowi.

Jakie działania są już podejmowane

Od Porozumienia Paryskiego minęło sześć lat. Jakie działania podjęły dotychczas kraje w celu ograniczenia emisji i utraty różnorodności biologicznej i co jeszcze należy zrobić?

Transformacja energetyczna

Jednym z najważniejszych działań następnej dekady będzie przestawienie wytwarzania energii elektrycznej na źródła odnawialne i odejście od paliw kopalnych. Jak dotąd rosnąca dostępność energii odnawialnej nie wyparła paliw kopalnych, ale przyczyniła się do wzrostu całkowitego zużycia energii .

Powszechny dostęp do czystej i przystępnej cenowo energii wymaga transformacji zarówno produkcji, jak i użytkowania energii . Zmniejszenie zużycia węgla o 70 procent do 2030 roku oznacza pięciokrotny wzrost energii wiatrowej i słonecznej, a także wycofanie i zamknięcie 2400 elektrowni węglowych na całym świecie w ciągu następnej dekady . Ułatwienie przejścia na zastępowanie energii z paliw kopalnych energią odnawialną będzie kosztowne, ale znacznie taniej jest łagodzić zmiany klimatu niż być zmuszonym do dostosowania się do zmian klimatu .

Ponadto przejście na gospodarkę niskoemisyjną przynosi wiele korzyści ekonomicznych i zdrowotnych, takich jak zmniejszenie zanieczyszczenia powietrza w miastach spowodowanego spalinami z jeżdżących aut .

Energia słoneczna i wiatrowa są teraz tańsze niż elektrownie węglowe lub gazowe w większości krajów, a projekty słoneczne oferują jedne z najniższych kosztów energii elektrycznej w historii .

Wcześniejsze przechodzenie na emeryturę lub zmiana przeznaczenia infrastruktury energetycznej są konieczne, aby spełnić zobowiązania paryskie. Wiele badań pokazuje, że pozwolenie istniejącym urządzeniom i instalacjom wykorzystującym paliwa kopalne na pracę do oczekiwanego końca życia nie utrzymałoby emisji poniżej zarówno 1,5°C, jak i 2°C .

Zwiększenie dostaw czystej energii jest ważne dla osiągnięcia zrównoważonego wzrostu gospodarczego przy jednoczesnym ograniczeniu globalnego ocieplenia. Czysta energia zmniejszy ubóstwo oraz zanieczyszczenie powietrza w pomieszczeniach i na zewnątrz, a także zapewni kluczowe usługi, takie jak komunikacja, oświetlenie i doprowadzanie wody do gospodarstw domowych .

Poprawa i zwiększenie efektywności energetycznej może zmniejszyć emisje CO2 o 40 procent do 2040 r. Wymagałoby to zwiększenia wydajności w transporcie (na przykład samochody elektryczne), w gospodarstwach domowych (bardziej wydajne mieszkania i urządzenia) oraz w przemyśle. Gospodarstwa domowe na całym świecie mogłyby też zaoszczędzić ponad 500 miliardów dolarów rocznie na rachunkach za energię, zwiększając swoją efektywność energetyczną (energia elektryczna, gaz ziemny do ogrzewania i gotowania oraz paliwo do transportu) .

Konserwacja i odbudowa

Kwestie zmiany klimatu, utraty bioróżnorodności, degradacji gleby oraz zanieczyszczenia powietrza i wody są ze sobą powiązane. Kluczowym wyzwaniem nadchodzących dziesięcioleci będzie rozpoznanie wzajemnie powiązanego charakteru tych problemów i upewnienie się, że działania mające na celu rozwiązanie jednego z nich nie będą miały niezamierzonych konsekwencji dla drugiego. Na przykład zastąpienie rodzimej roślinności uprawami monokulturowymi w celu zaopatrzenia w bioenergię , czy niszczenie ekosystemów w celu budowy infrastruktury energetyki odnawialnej .

Ponowne zalesianie na dużą skalę rodzimą roślinnością jednocześnie rozwiązuje problemy utraty różnorodności biologicznej, degradacji gleby oraz zanieczyszczenia powietrza i wody.

Przywracanie ekosystemów zwiększa zdolność lasów, oceanów i gleby do pochłaniania dwutlenku węgla. Na dzień dzisiejszy przyroda jest w stanie wchłonąć tylko około połowy emisji CO2, mniej więcej równo podzielonej między ekosystemy lądowe i oceaniczne, a pozostała część tych emisji pozostaje w atmosferze i powoduje ocieplenie Ziemi.

Lasy pochłaniają obecnie mniej niż jedną czwartą emisji dwutlenku węgla z paliw kopalnych i przemysłu , zachowując potencjał do przechowywania znacznie większych ilości.

Rolnictwo jest główną przyczyną utraty różnorodności biologicznej i emisji gazów cieplarnianych. Przejście systemu produkcji żywności na metody rolnicze, które współpracują z przyrodą, ma kluczowe znaczenie dla przywrócenia naturalnych ekosystemów i budowania zdolności gleby do sekwestracji węgla (zapobiegania emisji dużych ilości CO2 do atmosfery). Zrównoważone metody rolnicze pomagają wyeliminować głód i niedożywienie oraz przyczyniają się do zdrowia wśród ludzi. Zrównoważone rolnictwo chroni i odtwarza gleby i ekosystemy, poprawiając lokalną bioróżnorodność zamiast degradować ją .

Drobni rolnicy, w szczególności kobiety zajmujące się rolnictwem, odgrywają kluczową rolę w osiągnięciu zrównoważonego bezpieczeństwa żywnościowego i muszą być wzmocnieni i wzmocnione poprzez dostęp do finansowania, edukacji i szkoleń oraz informacji i technologii .

Globalna świadomość

Od czasu Raportu Specjalnego nt. Globalnego Ocieplenia o 1,5ºC (Special Report on Global Warming of 1.5ºC) wydanego przez Międzyrządowy Zespół ds. Zmian Klimatu w 2018 r. oraz Oceny globalnej Międzyrządowej Platformy Naukowo-Politycznej ds. Różnorodności Biologicznej i Usług Ekosystemowych (IPBES) w ramach Global Assessment z 2019 r., globalna świadomość kryzysu klimatycznego i ekologicznego znacznie wzrosła.

W 2021 r. ONZ opublikowała wyniki Ludowego Głosowania Klimatycznego . Z liczbą 1,2 miliona respondentów z całego świata, jest to największe badanie opinii publicznej na temat zmian klimatycznych, jakie kiedykolwiek przeprowadzono, dające wgląd w opinie publiczne na temat rozwiązań klimatycznych, takich jak energia odnawialna i ochrona przyrody. W wielu krajach biorących udział w tym badaniu po raz pierwszy przeprowadzono zakrojone na tak szeroką skalę badanie opinii publicznej na temat zmian klimatycznych.

Ludowe Głosowanie Klimatyczne wykazało, że prawie dwie trzecie (64%) ludzi w 50 krajach uważa, że zmiany klimatyczne są globalną sytuacją kryzysową. Jest to ważna informacja dla rządów w ramach przygotowań do COP26 w Glasgow, ponieważ pokazuje ona, że większość ludzi uważa, że podjęcie działań w zakresie zmian klimatycznych jest niezbędne już teraz.

Badanie wykazało również wysoki poziom poparcia na całym świecie dla ochrony lasów i gruntów, wdrażania energii odnawialnej, przyjaznych dla klimatu technik rolniczych oraz inwestycji w tzw. zielony biznes.

W krajach o wysokim poziomie wylesienia – Brazylii, Indonezji i Argentynie – większość głosujących popierała ochronę lasów i gruntów. W Indiach ochrona lasów i gruntów była trzecią najpopularniejszą polityką klimatyczną w tym kraju, zaraz po zwiększeniu wykorzystania energii odnawialnej i zastosowaniu przyjaznych dla klimatu technik rolniczych.

W krajach, w których występuje wysoka emisja dwutlenku węgla z powodu ogrzewania i zużycia energii elektrycznej – USA, Australia, Niemcy, RPA, Japonia, Polska i Rosja – większość respondentów poparła energię z odnawialnych źródeł.

Wyniki ankiety są znaczące, ponieważ pokazują szerokie poparcie dla działań na rzecz klimatu na całym świecie i to wśród różnych grup wiekowych, poziomów wykształcenia, narodowości i płci .

Oprócz wywierania presji na rządy, aby podejmowały działania w zakresie zmian klimatycznych i korzystania z prawa głosu i z praw obywatelskich, jednostki mogą ułatwić globalną zmianę w kierunku niskoemisyjnej przyszłości poprzez indywidualne i obywatelskie działania. Jeśli chodzi o rolę jednostek w redukcji emisji dwutlenku węgla, ludzie w niektórych krajach mogą mieć większy wpływ na redukcję emisji niż w innych, mierząc poziom emisji CO2 na osobę i ich szerszy wpływ na społeczeństwo. Osoby w tych krajach wysoko emisyjnych mogą ułatwić globalną zmianę w kierunku niskoemisyjnej przyszłości poprzez zmianę diety (na przykład jeść mniej lub nie jeść w ogóle mięsa) i nawyków podróżowania (na przykład mniej latać lub mniej jeździć), unikanie marnowania żywności i innych zasobów oraz ograniczanie zużycia wody i energii. Te działania mogą również pomóc w ochronie i zachowaniu bioróżnorodności. Ludzie mogą także promować zmianę zachowań poprzez podnoszenie świadomości w swoich społecznościach oraz angażując się w działania społeczne i polityczne z wykorzystaniem najbardziej odpowiednich środków dostępnych dla społeczeństwa, w którym żyją .

Dystrybucja i uczciwość

Niektóre państwa i regiony świata zaczęły emitować znaczną ilość CO2 wieki temu; inne rozpoczęły emisję stosunkowo niedawno. Jednym z powodów, dla których globalne roczne emisje obecnie rosną, jest szybki wzrost gospodarek wschodzących, zwłaszcza w Azji, na Bliskim Wschodzie oraz w Ameryce Środkowej i Południowej. Prawie cały wzrost emisji w tym stuleciu będzie pochodził z krajów rozwijających się .

Chociaż większość niedawnego wzrostu emisji dwutlenku węgla można przypisać krajom rozwijającym się, ważne jest, aby uznać, że kraje wysoko rozwinięte, takie jak USA i państwa członkowskie UE, zleciły na zewnątrz wiele z bardziej emisyjnych i toksycznych dla środowiska części swojego łańcucha produkcyjnego do krajów takich jak Chiny i Indie – podczas gdy bogaty świat nadal konsumuje towary wysokoemisyjne, zaczął polegać na innych częściach świata przy ich produkcji. Na przykład duży odsetek artykułów elektronicznych, które są używane na całym świecie, jest produkowanych w Chinach. To jedynie przenosi emisje do tych krajów, zamiast je ograniczać .

Różnica w oddziaływaniu pomiędzy najbardziej odpowiedzialnymi za spowodowanie zmian klimatu a tymi najbardziej podatnymi na ich skutki jest bardzo uderzająca. Przykładowo, najbogatszy 1% ludności świata (ok. 75 mln osób) odpowiada za dwukrotność emisji najbiedniejszej połowy ludności świata (ok. 3750 mln osób) .

Państwa i regiony uprzemysłowione, które wzbogaciły się na spalaniu paliw kopalnych i kolonialnej eksploatacji, mają teraz najlepsze zasoby do bycia liderami. W świetle tych różnych uwarunkowań krajowych, Porozumienie Paryskie wzywa do osiągnięcia „szybkiej redukcji” emisji „w oparciu o sprawiedliwość oraz w kontekście zrównoważonego rozwoju i wysiłków na rzecz wyeliminowania ubóstwa” .

Obecnie coraz większy nacisk kładzie się na adaptację i dostosowanie do realiów zmian klimatycznych. Adaptacja jest szczegółowo omówiona w Porozumieniu Paryskim. To, jak wygląda adaptacja do zmian klimatu, będzie różne dla różnych społeczności w różnych częściach świata. Wyzwania związane z przystosowaniem się do zmian klimatu będą największe dla większości krajów rozwijających się, biorąc pod uwagę, że wiele z tych skutków jest najsilniejszych właśnie w tych krajach, a wielu z nich brakuje finansowania, infrastruktury i możliwości technicznych potrzebnych do adaptacji.

To w ostatecznym rozrachunku będzie miało wpływ na równość szans rozwoju, zgodnie z założeniami Celów Zrównoważonego Rozwoju ONZ i Deklaracji ONZ o Prawie do Rozwoju .

Im cieplejszy jest świat, tym większy wpływ ma to każdy sektor. Im większa degradacja ekosystemów, tym trudniej będzie się zaadaptować. Społecznościom ubogim i zmarginalizowanym – w tym w krajach bogatych – brakuje podstawowych zdolności potrzebnych do przystosowania się do obecnego poziomu ocieplenia .

W wielu przypadkach adaptacja w ogóle nie będzie możliwa, np. w niektórych miejscach rolnictwo nie będzie już możliwe ze względu na wyższe temperatury i brak zasobów wodnych. Kraje rozwijające się są generalnie najbardziej narażone ze względu na większy wpływ wynikający z braku infrastruktury finansowej i technologicznej . Co więcej, marginalizacja tych społeczności jest zazwyczaj powiązana z samymi procesami powodującymi zmiany klimatu, w tym kolonializmem, eksploatacją zasobów (często degradacją zasobów ekologicznych, które wspierają lokalne źródła utrzymania) oraz akumulacją kapitału napędzaną paliwami kopalnymi .

Kraje bogatsze będą miały więcej zasobów niż kraje biedniejsze, aby dostosować się do wymagań zmieniającego się klimatu, co oznacza, że potrzebna będzie pomoc finansowa i technologiczna dla tych drugich. Im większy stopień ocieplenia, tym większy wpływ na społeczeństwa, gospodarki, zdrowie ludzi i ekosystemy, a zatem większe wyzwania związane z adaptacją.

Spośród 192 państw, które zobowiązały się realizować Porozumienie Paryski, 127 jest częściowo lub całkowicie warunkowych. Oznacza to, że bez międzynarodowych środków finansowych lub wsparcia technicznego zobowiązania te mogą nie zostać zrealizowane. Te warunkowe zobowiązania zostały złożone głównie przez kraje, które nie posiadają możliwości finansowych do redukcji emisji, a także potencjału technologicznego i instytucjonalnego .

Wiele z tych zobowiązań może nie zostać zrealizowanych, ponieważ wsparcie międzynarodowe, które miało miejsce do tej pory, można określić jako znikome .

Kwestia zmian klimatycznych rodzi również pytania o odpowiedzialność pokoleniową. Starsze pokolenia najbardziej skorzystały na rozwoju gospodarczym w wyniku spalania paliw kopalnych, podczas gdy młodsze pokolenia będą ponosić – i już ponoszą – znaczne konsekwencje.

COP26 i nie tylko

Kryzys klimatyczny i ekologiczny są już z nami i pogarszają się, ponieważ emisje gazów cieplarnianych wciąż rosną, a ludzie nadal niszczą bioróżnorodność. Szkody spowodowane zmianami klimatu są gorsze niż oczekiwano dziesięć lat temu i są już odczuwalne na całym świecie. Aby utrzymać cel ograniczenia ocieplenia do maksymalnie 1,5°C w zasięgu ręki, potrzebne są znaczne redukcje emisji w latach 2020-2029, a także w kolejnych dekadach.

Ostatnie pięć lat przyniosło pewne sukcesy. Energia słoneczna i wiatrowa okazały się znacznie tańsze i łatwiejsze do wdrożenia niż przewidywano, pojazdy elektryczne stają się coraz bardziej powszechne i dostępne, a technologie niskoemisyjne są konkurencyjne na coraz większej liczbie rynków. Jednakże rośnie świadomość, że emisje muszą zostać zredukowane w sektorach, które są najtrudniejsze do dekarbonizacji, takich jak lotnictwo. Raport dotyczący branży lotniczej z 2018 r. wykazał przykładowo, że obecne plany aktualizacji technologii i usprawnienia funkcjonowania nie zmniejszą oczekiwanego zapotrzebowania na paliwo i nie ograniczą emisji . Pojawiają się mapy drogowe mające na celu przejęcie emisji pochodzących z przemysłu ciężkiego.

Zmiany we wzorcach konsumpcji i dominującym stylu życia są również krytyczną i integralną częścią rozwiązań mających na celu przeciwdziałanie zmianom klimatycznym . Styl życia jednostek składa się z różnych elementów życia codziennego, w tym konsumpcji związanej z odżywianiem, mieszkaniem, mobilnością, dobrami konsumpcyjnymi, rekreacją czy usługami.

Teraz, gdy cele Porozumienia Paryskiego są ustalone, oczekuje się, że COP26 w Glasgow będzie polegał na stworzeniu bardziej szczegółowej mapy drogowej, jak je osiągnąć. Niektóre ważne pytania na konferencję będą dotyczyły sposobu odejścia od paliw kopalnych i przekształcenia zobowiązań zerowych netto w realne działanie. Rozwijanie kolejnych etapów będzie wymagało przywództwa na wszystkich poziomach, od osób fizycznych przez firmy i inwestorów, aż po rząd i Global Assembly.

Słowniczek (kolejność alfabetyczna odpowiadała angielskim odpowiednikom poniższych pojęć)

Adaptacja: Zmieniać, dostosowywać lub ulepszać coś tak, aby pasowało do innej sytuacji.

Budżet węglowy: ilość dwutlenku węgla, którą kraj, firma lub organizacja uzgodniła, jest największa dopuszczalna, jaką wyprodukuje w określonym czasie.

Dwutlenek węgla (CO2): Dwutlenek węgla to gaz składający się z jednej części węgla i dwóch części tlenu.

Konferencja Stron (COP): Organ decyzyjny odpowiedzialny za monitorowanie i przegląd wdrażania Ramowej Konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu.

Dekarbonizacja: Redukcja emisji dwutlenku węgla poprzez wykorzystanie niskoemisyjnych źródeł energii, co oznacza mniej gazów cieplarnianych emitowanych do atmosfery.

Wzrost gospodarczy: Wzrost gospodarczy to wzrost towarów i usług wytwarzanych na rynku (na przykład w gospodarce kraju). Wzrost gospodarczy mierzony jest w kategoriach produktu krajowego brutto, czyli PKB.

Sprawiedliwość: „Wspólna, ale zróżnicowana odpowiedzialność” (z ang. CBDR) to zasada międzynarodowego prawa ochrony środowiska, zgodnie z którą wszystkie państwa są odpowiedzialne za przeciwdziałanie globalnemu niszczeniu środowiska, ale nie w równym stopniu .

Wykorzystywanie/wyzysk: Nieuczciwe wykorzystywanie kogoś lub czegoś dla własnej korzyści, bez dbałości o przedmiot, który jest eksploatowany.

Wymieranie: Moment, w którym pewien rodzaj organizmu, zwykle gatunek, wymiera. Wyginięcie następuje, gdy umiera ostatni osobnik danego gatunku.

PKB: Produkt krajowy brutto jest standardową miarą wartości dodanej wytworzonej w wyniku produkcji towarów i usług w danym kraju w określonym okresie.

Lodowiec Grenlandii: Lodowiec Grenlandii to ogromny lód pokrywający 1.710.000 kilometrów kwadratowych, co stanowi około 79% powierzchni Grenlandii. Jest to drugi co do wielkości lodowiec na świecie, po pokrywie lodowej Antarktyki.

Gazy cieplarniane: Sześć gazów cieplarnianych objętych Ramową Konwencją Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu (UNFCCC) i protokołem z Kioto to: dwutlenek węgla, metan, podtlenek azotu, fluorowęglowodory, perfluorowęglowodory i sześciofluorek siarki.

Ludność rdzenna: Oficjalna definicja „rdzennej ludności” nie została przyjęta przez żaden organ systemu ONZ. Jednak zgodnie z potoczną definicją tzw. ludność tubylcza to potomkowie tych, którzy zamieszkiwali dany kraj lub region geograficzny w czasie, gdy przybywali ludzie o różnych kulturach lub pochodzeniu etnicznym. Nowi przybysze później stali się dominującymi dzięki podbojom, okupacji, osiedlaniu się lub innym środkom. Szacuje się, że na całym świecie żyje ponad 370 milionów rdzennych mieszkańców w 70 krajach .

Rewolucja przemysłowa: We współczesnej historii rewolucja przemysłowa była procesem przemian z gospodarki opartej na rolnictwie i rzemiośle do gospodarki zdominowanej przez przemysł i produkcję maszyn w XVIII i XIX wieku.

Międzyrządowy Zespół ds. Zmian Klimatu (IPCC): Międzyrządowy organ Organizacji Narodów Zjednoczonych, który dostarcza obiektywnych informacji naukowych na temat spowodowanych przez człowieka zmian klimatu, ich naturalnych, politycznych i ekonomicznych skutków i zagrożeń oraz możliwych opcji reagowania.

Niskoemisyjny: powoduje lub skutkuje jedynie stosunkowo niewielkim uwalnianiem netto dwutlenku węgla do atmosfery.

Łagodzenie: działanie zmniejszające dotkliwość, powagę lub bolesność czegoś.

Wkłady ustalane na poziomie krajowym (NDC): Wkłady ustalane na poziomie krajowym (z ang. NDC) to zamierzone redukcje emisji gazów cieplarnianych w ramach Ramowej Konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu (UNFCCC).

Emisje ujemne: Emisje ujemne to jeden z terminów używanych w odniesieniu do działań, które usuwają dwutlenek węgla z atmosfery.

Netto zero: zero netto odnosi się do równowagi między ilością wytworzonego gazu cieplarnianego a ilością usuniętą z atmosfery. Do zera netto dochodzimy, gdy dodawana przez nas kwota nie przekracza kwoty pobranej.

Oryginalne narody i ludy: to te, które poprzedzały inwazje mocarstw kolonialnych. Szacuje się, że istnieje około 5000 narodów i ludów pierwotnych, które żyją w krajach, w których na ogół nie stanowią większościowej grupy etnicznej. Termin „rdzenny” jest tu również powszechnie używany.

Porozumienie Paryskie: Porozumienie Paryskie jest prawnie wiążącym międzynarodowym traktatem dotyczącym zmian klimatu, przyjętym w 2015 r.

Zanieczyszczenie: Obecność lub wprowadzenie do środowiska substancji, która ma działanie szkodliwe lub trujące. Zanieczyszczenia mogą powstawać w wyniku działalności człowieka, na przykład śmieci w oceanach lub spływów chemicznych do wód z przemysłu lub rolnictwa.

Rewolucja naukowa: Zmiana myśli, która pochodzi z XVI i XVII wieku. W tym czasie nauka stała się odrębną dyscypliną naukową. Było to związane z umiejscowieniem nauki i technologii w centrum ludzkich rozważań. Pod koniec tego okresu nauka uczyniła z chrześcijaństwa centralny punkt w całej cywilizacji europejskiej.

Różnorodność biologiczna: zróżnicowanie wszystkich żywych organizmów występujących na Ziemi.

Przeliczanie wzrostu temperatury: stopnie Celsjusza (°C) na Fahrenheita (°F):

1.0°C = 1.8°F

1.2°C = 2.6°F

1.5°C = 2.7°F

2°C = 3.6°F

2.5°C = 4.4°F

3°C = 5.4°F

3.5°C = 6.2°F

4°C = 7.2°F

4.5°C = 8.1°F

5°C = 8.8°F

6°C = 10.8°F

Wyrazy uznania

Ta broszura informacyjna została stworzona, by dostarczyć odpowiednich informacji na etapie edukacyjnym podczas Global Assembly.

Komitet Ekspercki Global Assembly koordynował pisanie niniejszej broszury. Celem tego komitetu jest upewnienie się, że faza uczenia się podczas Global Assembly jest oparta na dowodach naukowych. Komitet wybrał ramowe pytanie, nad którym Zgromadzenie GA będzie debatować, a także treść tej broszury informacyjnej.

Członkowie komitetu posiadają wiedzę ekspercką w zakresie: nauki o ziemi, zmiany systemów, inżynierii i geologii, wiedzy o ludności rdzennej, ekologii, nauki o klimacie, ekonomii środowiska, adaptacji klimatycznej i krajów wrażliwych, psychologii behawioralnej i poznawczej.

Komitetowi przewodniczył prof. Bob Watson, były przewodniczący Międzyrządowego Zespołu ds. Zmian Klimatu (IPCC) i były przewodniczący Międzyrządowego Zespołu ds. Usług Ekosystemów Różnorodności Biologicznej (IPBES)

Członkami komisji są:

• Dr. Nafeez Ahmed, System Shift Lab, Wielka Brytania
• Dr. Stuart Capstick, Centre for Climate Change and Social Transformation, Cardiff University, Walia
• Professor Purnamita Dasgupta, Institute of Economic Growth, Delhi, Indie
• Professor Saleemul Huq, International Centre for Climate Change and Development (ICCCAD), Bangladesz
• Jyoti Ma (USA) & Mindahi Bastida Munoz (Mexico), The Fountain, Sacred Economics, Indigenous Wisdom Keepers
• Professor Michael N. Oti, Petroleum Geology, University of Port Harcourt, Nigeria
• Professor Julia Steinberger, Ecological Economics, University of Lausanne, Szwajcaria

Ta broszura informacyjna przeszła dwanaście iteracji. Została napisana przez dziennikarza Tarna Rogersa Johns z dużym wsparciem od Claire Mellier. I została zredagowana przez Nathalie Marchant.

Opinie na temat pierwszych szkiców przekazali Dr Lydia Messling, Will Bugler i Georgina Wade, specjaliści ds. komunikacji klimatycznej z grupy konsultingowej Willis Towers Watson, oraz partnerzy Global Assembly z Lab partners.