Changes

Jump to navigation Jump to search
no edit summary
Line 280: Line 280:  
* '''CO2 emisyonlarını azaltmak için çok az önlemin alındığı bir “yüksek” emisyon senaryosunda, CO2 emisyonlarının 2100 yılına kadar mevcut seviyelerin kabaca iki katına çıktığını ve yüzyılın sonuna kadar 2,8-4,6°C'lik bir ısınmayı göreceğiz.'''
 
* '''CO2 emisyonlarını azaltmak için çok az önlemin alındığı bir “yüksek” emisyon senaryosunda, CO2 emisyonlarının 2100 yılına kadar mevcut seviyelerin kabaca iki katına çıktığını ve yüzyılın sonuna kadar 2,8-4,6°C'lik bir ısınmayı göreceğiz.'''
 
* '''CO2 emisyonlarının yüzyılın ortasına kadar mevcut seviyelerde kaldığı ve ardından yavaş yavaş azaldığı bir “orta” emisyon senaryosunda, 2100 yılına kadar 2,1-3,5°C'lik bir ısınma göreceğiz.'''
 
* '''CO2 emisyonlarının yüzyılın ortasına kadar mevcut seviyelerde kaldığı ve ardından yavaş yavaş azaldığı bir “orta” emisyon senaryosunda, 2100 yılına kadar 2,1-3,5°C'lik bir ısınma göreceğiz.'''
* '''Dünyanın 2020'lerde CO2 emisyonlarını sınırlamak için harekete geçmeye başladığı “düşük” emisyon senaryosunda, CO2 emisyonları 2075 yılına kadar net sıfıra ve 2100 yılına kadar 1.3-2.4°C arasında bir ısınmaya ulaşacaktır.'''
+
* '''Dünyanın 2020'lerde CO2 emisyonlarını sınırlamak için harekete geçmeye başladığı “düşük” emisyon senaryosunda, CO2 emisyonları 2075 yılına kadar net sıfıra ve 2100 yılına kadar 1,3-2,4°C arasında bir ısınmaya ulaşacaktır.'''
* '''“Çok düşük” bir emisyon senaryosunda, CO2 emisyonları 2020'lerin başından itibaren hızla düşer ve 2050 yılı civarında net sıfıra ulaşır, yüzyılın sonuna kadar 1.0-1.8°C'lik bir ısınma göreceğiz.'''
+
* '''“Çok düşük” bir emisyon senaryosunda, CO2 emisyonları 2020'lerin başından itibaren hızla düşer ve 2050 yılı civarında net sıfıra ulaşır, yüzyılın sonuna kadar 1,0-1,8°C'lik bir ısınma göreceğiz.'''
    
==== B) Zorluklar ve takaslar ====
 
==== B) Zorluklar ve takaslar ====
Line 322: Line 322:  
IPCC, yirmi yıl önce devrilme noktaları fikrini ortaya attı. Olası bir devrilme noktası, kutup bölgelerindeki (Grönland ve Antarktika) kara buzunun erimesidir ve bu da zamanla deniz seviyesinin metrelerce yükselmesine neden olur. Modeller, '''Grönland buz tabakası'''nın, ancak uzun yıllar sonra olsa da, 1.5 °C'lik ısınmada sonunda yok olabileceğini öne sürüyor<ref name=":8" />.  Temmuz 2021'de bir sıcak hava dalgası Grönland'ın ABD'nin Florida eyaletini bir günde 2 inç (5 cm) suyla kaplayacak kadar buz kaybetmesine neden oldu<ref>[https://www.reuters.com/world/europe/greenland-experienced-massive-ice-melt-this-week-scientists-say-2021-07-30/ Reuters]</ref><ref>[https://www.ipcc.ch/srocc/ IPCC Special Report on the Ocean and Cryosphere in a Changing Climate]</ref>.  Kuzey Kutbu'nda deniz buzu şimdiden hızla küçülüyor, bu da 2°C'lik ısınmada bölgenin yaz aylarında büyük ölçüde buzsuz hale gelme olasılığının yüzde 10-35 olduğunu gösteriyor<ref>[https://www.ipcc.ch/srocc/chapter/chapter-3-2/ IPCC Special Report on Polar Regions]</ref>.
 
IPCC, yirmi yıl önce devrilme noktaları fikrini ortaya attı. Olası bir devrilme noktası, kutup bölgelerindeki (Grönland ve Antarktika) kara buzunun erimesidir ve bu da zamanla deniz seviyesinin metrelerce yükselmesine neden olur. Modeller, '''Grönland buz tabakası'''nın, ancak uzun yıllar sonra olsa da, 1.5 °C'lik ısınmada sonunda yok olabileceğini öne sürüyor<ref name=":8" />.  Temmuz 2021'de bir sıcak hava dalgası Grönland'ın ABD'nin Florida eyaletini bir günde 2 inç (5 cm) suyla kaplayacak kadar buz kaybetmesine neden oldu<ref>[https://www.reuters.com/world/europe/greenland-experienced-massive-ice-melt-this-week-scientists-say-2021-07-30/ Reuters]</ref><ref>[https://www.ipcc.ch/srocc/ IPCC Special Report on the Ocean and Cryosphere in a Changing Climate]</ref>.  Kuzey Kutbu'nda deniz buzu şimdiden hızla küçülüyor, bu da 2°C'lik ısınmada bölgenin yaz aylarında büyük ölçüde buzsuz hale gelme olasılığının yüzde 10-35 olduğunu gösteriyor<ref>[https://www.ipcc.ch/srocc/chapter/chapter-3-2/ IPCC Special Report on Polar Regions]</ref>.
   −
Bir başka olası devrilme noktası, bilinen 10 karasal türden birine ev sahipliği yapan Amazon gibi yağmur ormanlarının büyük ölçekli yıkımı ve bozulmasıdır. Bir Amazon devrilme noktasının nerede olabileceğine dair tahminler, yüzde 40 ormansızlaşma ile yüzde 20 orman örtüsü kaybı arasında değişiyor. 1970'den bu yana yaklaşık yüzde 17'si kaybedildi<ref name=":8" />, ve her dakika insan ormansızlaştırması nedeniyle geniş alanlar kaybedildi.
+
Bir başka olası devrilme noktası, bilinen 10 karasal türden birine ev sahipliği yapan Amazon gibi yağmur ormanlarının büyük ölçekli yıkımı ve bozulmasıdır. Bir Amazon devrilme noktasının nerede olabileceğine dair tahminler, yüzde 40 ormansızlaşma ile yüzde 20 orman örtüsü kaybı arasında değişiyor. 1970'den bu yana yaklaşık yüzde 17'si kaybedildi<ref name=":8" /> ve her dakika insan kaynaklı ormansızlaşma nedeniyle geniş alanlar kaybedildi.
    
Buz tabakalarının erimesi, ormansızlaşma, permafrost'un erimesi ve okyanus dolaşımındaki değişiklikler (veya bunların bir kombinasyonu) gibi devrilme noktalarına yaklaşmak, bilim insanlarının “geri bildirim döngüsü” olarak adlandırdığı ve iklim değişikliğinin bir dizi etkiye neden olduğu bir döngü yaratır ve bu daha da fazla iklim değişikliğine neden olur.
 
Buz tabakalarının erimesi, ormansızlaşma, permafrost'un erimesi ve okyanus dolaşımındaki değişiklikler (veya bunların bir kombinasyonu) gibi devrilme noktalarına yaklaşmak, bilim insanlarının “geri bildirim döngüsü” olarak adlandırdığı ve iklim değişikliğinin bir dizi etkiye neden olduğu bir döngü yaratır ve bu daha da fazla iklim değişikliğine neden olur.
   −
Bunun bir örneği Kuzey Kutbu'nda bulunabilir. Sera gazı metan şu anda Arctic permafrost'ta “depolanıyor”. Küresel ısınma permafrostun erimesine neden olurken, depolanan metan atmosfere salınır ve daha fazla küresel ısınmaya yol açabilecek daha fazla sera gazı emisyonu ekler. Daha fazla ısınma, daha fazla eriyen permafrost ile sonuçlanır, durdurulması imkansız olabilecek bir kısır döngüde daha fazla ısınma ve daha fazla eriyen permafrost yaratmak için atmosfere daha fazla metan ekler.
+
Bunun bir örneği Kuzey Kutbu'nda bulunabilir. Sera gazı metan şu anda Kuzey Kutbu permafrostunda “depolanıyor”. Küresel ısınma permafrostun erimesine neden olurken, depolanan metan atmosfere salınır ve daha fazla küresel ısınmaya yol açabilecek daha fazla sera gazı emisyonu ekler. Daha fazla ısınma, daha fazla eriyen permafrost ile sonuçlanır, durdurulması imkansız olabilecek bir kısır döngüde daha fazla ısınma ve daha fazla eriyen permafrost yaratmak için atmosfere daha fazla metan ekler.
    
Bu geri bildirim döngüleri “doğrusal değildir”, yani ani ve beklenmedik şekillerde hızlanabilirler ve bilimin tahmin edemediği bir şekilde ortaya çıkabilirler<ref name=":22" />. Bu belirsizlikler nedeniyle, büyük ölçüde yaşanmaz bir gezegende doruğa ulaşan geri dönüşü olmayan değişikliklere yol açan devrilme noktalarını tetikleme riski altında olmamız olasıdır<ref>[https://www.pnas.org/content/115/33/8252 PNAS Trajectories of the Earth System]</ref>.
 
Bu geri bildirim döngüleri “doğrusal değildir”, yani ani ve beklenmedik şekillerde hızlanabilirler ve bilimin tahmin edemediği bir şekilde ortaya çıkabilirler<ref name=":22" />. Bu belirsizlikler nedeniyle, büyük ölçüde yaşanmaz bir gezegende doruğa ulaşan geri dönüşü olmayan değişikliklere yol açan devrilme noktalarını tetikleme riski altında olmamız olasıdır<ref>[https://www.pnas.org/content/115/33/8252 PNAS Trajectories of the Earth System]</ref>.
Line 336: Line 336:     
==== A) Enerji dönüşümü ====
 
==== A) Enerji dönüşümü ====
Önümüzdeki on yılın en önemli eylemlerinden biri, elektrik üretimini fosil yakıtlardan uzaklaştırarak, yenilenebilir kaynaklara geçirmek olacaktır. Yenilenebilir enerjideki büyüme, dünyanın fosil yakıtlardan uzaklaşmasını sağlamak için önemli olsa da, aynı zamanda yenilenebilir enerjinin artan kullanılabilirliği, toplam enerji kullanımında genel bir büyümeye yol açabilir<ref name=":7" />.
+
Önümüzdeki on yılın en önemli eylemlerinden biri, elektrik üretimini fosil yakıtlardan uzaklaştırarak yenilenebilir kaynaklara geçirmek olacaktır. Yenilenebilir enerjideki büyüme, dünyanın fosil yakıtlardan uzaklaşmasını sağlamak için önemli olsa da, aynı zamanda yenilenebilir enerjinin artan kullanılabilirliği, toplam enerji kullanımında genel bir büyümeye yol açabilir<ref name=":7" />.
    
Temiz ve uygun fiyatlı enerjiye evrensel erişim, enerjinin hem üretiminin hem de kullanımının dönüşümünü gerektirir<ref name=":10" />. 2030 yılına kadar kömür kullanımını yüzde 70 azaltmak, rüzgar ve güneş enerjisinde beş kat artış ve önümüzdeki on yıl içinde dünya genelinde 2.400 kömürle çalışan elektrik santralinin aşamalı olarak durdurulması ve kapatılması anlamına geliyor<ref name=":9" />. Fosil yakıt enerjisini yenilenebilir enerjiyle değiştirmek için alınan önlemler paraya mal olacak, ancak nihayetinde iklim değişikliğini hafifletmek, iklim değişikliğine uyum sağlamaya zorlanmaktan daha ucuz olacak<ref>[https://www.nature.com/articles/s41586-018-0071-9/ Burke et al, Large potential reduction in economic damages under UN mitigation targets]</ref>.
 
Temiz ve uygun fiyatlı enerjiye evrensel erişim, enerjinin hem üretiminin hem de kullanımının dönüşümünü gerektirir<ref name=":10" />. 2030 yılına kadar kömür kullanımını yüzde 70 azaltmak, rüzgar ve güneş enerjisinde beş kat artış ve önümüzdeki on yıl içinde dünya genelinde 2.400 kömürle çalışan elektrik santralinin aşamalı olarak durdurulması ve kapatılması anlamına geliyor<ref name=":9" />. Fosil yakıt enerjisini yenilenebilir enerjiyle değiştirmek için alınan önlemler paraya mal olacak, ancak nihayetinde iklim değişikliğini hafifletmek, iklim değişikliğine uyum sağlamaya zorlanmaktan daha ucuz olacak<ref>[https://www.nature.com/articles/s41586-018-0071-9/ Burke et al, Large potential reduction in economic damages under UN mitigation targets]</ref>.
Line 344: Line 344:  
Güneş ve rüzgar enerjisi artık çoğu ülkede kömür veya gazla çalışan santrallerden daha ucuz ve güneş enerjisi projeleri şimdiye kadar görülen en düşük maliyetli elektriği sunuyor<ref>[https://www.iea.org/reports/world-energy-outlook-2020 International Energy Agency 2020 World Energy Outlook Executive Summary]</ref>.
 
Güneş ve rüzgar enerjisi artık çoğu ülkede kömür veya gazla çalışan santrallerden daha ucuz ve güneş enerjisi projeleri şimdiye kadar görülen en düşük maliyetli elektriği sunuyor<ref>[https://www.iea.org/reports/world-energy-outlook-2020 International Energy Agency 2020 World Energy Outlook Executive Summary]</ref>.
   −
Paris taahhütlerini yerine getirmek için enerji altyapısının erken emekliye ayrılması veya yeniden kullanılması gerekiyor. Pek çok araştırma, mevcut fosil yakıt tesislerinin yalnızca beklenen ömürlerinin sonuna kadar çalışmasına izin vermenin, emisyonları hem 1.5°C hem de 2°C'nin altında tutmayacağını göstermektedir<ref name=":7" />.
+
Paris taahhütlerini yerine getirmek için enerji altyapısının erken emekliye ayrılması veya yeniden kullanılması gerekiyor. Pek çok araştırma, mevcut fosil yakıt tesislerinin yalnızca beklenen ömürlerinin sonuna kadar çalışmasına izin vermenin emisyonları hem 1,5°C hem de 2°C'nin altında tutmayacağını göstermektedir<ref name=":7" />.
   −
Temiz enerji arzını artırmak, küresel ısınmayı sınırlarken sürdürülebilir ekonomik büyümeyi sağlamak için önemlidir. Temiz enerji, yoksulluğu, iç ve dış hava kirliliğini azaltma ve iletişim, aydınlatma ve su pompalama gibi kritik hizmetler sağlama potansiyeline sahiptir<ref>[https://wedocs.unep.org/xmlui/bitstream/handle/20.500.11822/34949/MPN_ESEN.pdf UNEP 2021 Making Peace with Nature], pg.107</ref>.
+
Temiz enerji arzını artırmak, küresel ısınmayı sınırlarken sürdürülebilir ekonomik büyümeyi sağlamak için önemlidir. Temiz enerji, yoksulluğu, iç ve dış hava kirliliğini azaltma ve iletişim, aydınlatma ve su pompalama gibi kritik hizmetler sağlama potansiyeline sahiptir<ref name=":23">[https://wedocs.unep.org/xmlui/bitstream/handle/20.500.11822/34949/MPN_ESEN.pdf UNEP 2021 Making Peace with Nature], pg.107</ref>.
    
Enerji verimliliğinin iyileştirilmesi ve artırılması, 2040 yılına kadar CO2 emisyonlarını yüzde 40 oranında azaltabilir. Bu, ulaşımda (örneğin elektrikli arabalar), evlerde (daha verimli evler ve ev aletleri) ve sanayide verimlilik kazanımları gerektirecektir. Dünya çapındaki haneler ayrıca enerji verimliliklerini (elektrik, ısınma ve yemek pişirme için doğal gaz ve ulaşım için yakıt) artırarak enerji faturalarında yılda 500 milyar dolardan fazla tasarruf sağlayabilir<ref name=":9" />.
 
Enerji verimliliğinin iyileştirilmesi ve artırılması, 2040 yılına kadar CO2 emisyonlarını yüzde 40 oranında azaltabilir. Bu, ulaşımda (örneğin elektrikli arabalar), evlerde (daha verimli evler ve ev aletleri) ve sanayide verimlilik kazanımları gerektirecektir. Dünya çapındaki haneler ayrıca enerji verimliliklerini (elektrik, ısınma ve yemek pişirme için doğal gaz ve ulaşım için yakıt) artırarak enerji faturalarında yılda 500 milyar dolardan fazla tasarruf sağlayabilir<ref name=":9" />.
    
==== B) Koruma ve restorasyon ====
 
==== B) Koruma ve restorasyon ====
 +
İklim değişikliği, biyolojik çeşitlilik kaybı, arazi bozulumu ve hava ve su kirliliği konuları birbiriyle bağlantılıdır. Önümüzdeki on yılların en önemli zorluklarından biri, bu konuların birbirine bağlı doğasını tanımak ve birini ele almaya yönelik eylemlerin diğeri üzerinde istenmeyen sonuçlara yol açmamasını sağlamak olacaktır. Örneğin, biyoenerji sağlamak için doğal bitki örtüsünün monokültür mahsullerle değiştirilmesi<ref name=":23" /> veya yenilenebilir enerji altyapısı oluşturmak için ekosistemlerin yok edilmesi<ref>[https://theconversation.com/renewable-energy-can-save-the-natural-world-but-if-were-not-careful-it-will-also-hurt-it-145166 Renewable energy can save the natural world – but if we’re not careful, it will also hurt it.]</ref>.
 +
 +
Doğal bitki örtüsüne sahip büyük ölçekli ağaçlandırma, aynı anda biyolojik çeşitlilik kaybı, arazi bozulması ve hava ve su kirliliği konularını ele alıyor.
 +
 +
Ekosistemleri eski haline getirmek ormanların, okyanusların ve toprağın karbondioksiti emme kapasitesini artırır. Bugün doğa, CO2 emisyonlarının yalnızca yarısını emebilir, karadaki ekosistemler ve okyanus arasında aşağı yukarı eşit olarak bölünür, geri kalanı atmosferde kalır ve Dünya'nın ısınmasına neden olur<ref>[https://wedocs.unep.org/xmlui/bitstream/handle/20.500.11822/34949/MPN_ESEN.pdf UNEP 2021, Making Peace with Nature, Executive Summary] section B, Sections 2.3.2 in main report, and figure 2.8</ref>.
 +
 +
Ormanlar şu anda fosil yakıtlardan ve endüstriden kaynaklanan karbon emisyonlarının dörtte birinden daha azını emer<ref>[https://www.un.org/esa/forests/wp-content/uploads/2019/03/UNFF14-BkgdStudy-SDG13-March2019.pdf Brack, Duncan, Forests and Climate Change]</ref> ve çok daha fazlasını depolama potansiyeline sahiptir.
 +
 +
Tarım, biyoçeşitlilik kaybının ve sera gazı emisyonlarının büyük bir itici gücüdür. Gıda üretim sistemlerini, doğayla uyumlu tarım yöntemleri kullanacak şekilde değiştirmek, doğal ekosistemleri eski haline getirmek ve toprağın karbonu tutma kapasitesini geliştirmek için çok önemlidir. Sürdürülebilir tarım yöntemleri, açlığın ve yetersiz beslenmenin ortadan kaldırılmasına yardımcı olma ve insan sağlığına katkıda bulunma potansiyeline sahiptir. Sürdürülebilir tarım, yerel biyoçeşitliliği bozmak yerine geliştirerek toprakları ve ekosistemleri korur ve onarır<ref name=":3" />.
 +
 +
Küçük ölçekli çiftçiler, özellikle kadın çiftçiler, sürdürülebilir gıda güvenliğini sağlama zorluğunun merkezinde yer alıyor ve finansman, eğitim ve öğretim ile bilgi ve teknolojiye erişim yoluyla güçlendirilmeleri gerekiyor<ref name=":3" />.
 +
 +
==== C) Küresel farkındalık ====
 +
2018'de IPCC'nin 1,5ºC Küresel Isınma Özel Raporu ve 2019'da Biyoçeşitlilik ve Ekosistem Hizmetlerine İlişkin Hükümetlerarası Bilim-Politika Platformu (IPBES) Küresel Değerlendirmesinden bu yana, iklim ve ekolojik krizle ilgili küresel farkındalık önemli ölçüde arttı.
 +
 +
2021'de BM, Halkların İklim Oylaması'nın sonuçlarını yayınladı<ref name=":0" />. Dünyanın dört bir yanından 1,2 milyon insanın görüşlerini bildirdiği bu çalışma, şimdiye kadar yapılmış en büyük iklim değişikliği kamuoyu araştırmasıdır ve yenilenebilir enerji ve doğa koruma gibi iklim çözümlerine ilişkin kamuoyu görüşleri hakkında fikir vermektedir. Katılımcı ülkelerin çoğunda, iklim değişikliği konusunda kamuoyu elde etmek için ilk kez bu kadar geniş çaplı bir girişimde bulunuldu.
 +
 +
Halkların İklim Oylaması, 50 ülkedeki insanların yaklaşık üçte ikisinin (yüzde 64) iklim değişikliğinin küresel bir acil durum olduğuna inandığını gösterdi. Bu, Glasgow COP26'ya yaklaşan hükümetler için önemli bir bilgidir, çünkü insanların çoğunluğunun iklim değişikliği konusunda hemen harekete geçmenin hayati olduğuna inandığını göstermektedir.
 +
 +
Anket ayrıca ormanların ve arazinin korunması, yenilenebilir enerjinin uygulanması, iklim dostu tarım teknikleri ve yeşil işlere yatırım için dünya çapında yüksek düzeyde destek olduğunu gösterdi.
 +
 +
Yüksek düzeyde ormansızlaşma olan ülkelerde - Brezilya, Endonezya ve Arjantin - ormanları ve araziyi korumak için çoğunluk desteği vardı. Hindistan'da, ormanları ve araziyi korumak, yenilenebilir enerji kullanımını artırmak ve iklim dostu tarım tekniklerini kullanmaktan sonra o ülkedeki en popüler üçüncü iklim politikasıydı.
 +
 +
Isıtma ve elektrik kullanımından kaynaklanan yüksek karbon emisyonlarının olduğu ülkelerde - ABD, Avustralya, Almanya, Güney Afrika, Japonya, Polonya ve Rusya - yenilenebilir enerji için çoğunluk desteği vardı.
 +
 +
Anketin sonuçları, dünya genelinde ve farklı yaş grupları, eğitim seviyeleri, milliyetler ve cinsiyetler arasında iklim eylemine geniş destek gösterdiği için önemlidir<ref name=":0" />.
 +
 +
Bireyler, iklim değişikliği konusunda harekete geçmeleri için oy verme ve yurttaşlık haklarını kullanarak hükümetlere baskı yapmanın yanı sıra, kişisel ve sivil eylemler yoluyla düşük karbonlu bir geleceğe doğru küresel bir değişimi kolaylaştırabilir. Vatandaşların karbon emisyonlarını azaltmadaki rolü söz konusu olduğunda, bazı ülkelerdeki insanlar, kişi başına düşen CO2 emisyonlarına ve toplumdaki daha geniş etkilerine bağlı olarak diğerlerinden daha yüksek bir etkiye sahip olabilir. Yüksek emisyonlu ülkelerdeki bireyler, diyetlerini (örneğin daha az yemek yeme veya et yememe) ve seyahat alışkanlıklarını (örneğin daha az uçma veya daha az araba kullanma) değiştirerek, yiyecek ve kaynak israfını önleyerek ve su ve enerji tüketimini azaltarak düşük karbonlu bir geleceğe doğru küresel bir geçişi kolaylaştırabilir. Bu eylemler ayrıca biyolojik çeşitliliğin korunmasına ve muhafaza edilmesine yardımcı olabilir. İnsanlar ayrıca, içinde yaşadıkları toplum için mevcut olan en uygun araçları kullanarak, topluluklarında farkındalık yaratarak ve topluluk ve siyasi eylemlere katılarak değişimi teşvik edebilirler<ref>[http://www.globalcarbonatlas.org/en/CO2-emissions Global Carbon Atlas, CO2 emissions per person (2017)]</ref>.
 +
 +
=== Dağıtım ve adalet ===
 +
Dünyanın bazı ülkeleri ve bölgeleri, yüzyıllar önce önemli miktarda CO2 salmaya başladı; diğerleri nispeten yakın zamanda başladı. Küresel yıllık emisyonların artmasının nedenlerinden biri, özellikle Asya, Orta Doğu ve Orta ve Güney Amerika'daki yükselen ekonomilerin hızlı büyümesidir. Bu yüzyıldaki emisyonlardaki büyümenin neredeyse tümü, gelişmekte olan ülkelerden gelecek<ref>[https://www.unep.org/emissions-gap-report-2020 UN Emissions Gap Report 2020]</ref>.
 +
 +
Karbon emisyonlarındaki son artışın çoğu gelişmekte olan ülkelerde izlenebilirken, ABD ve AB üye ülkeleri gibi zengin ülkelerin, üretim zincirlerinin daha karbon yoğun ve çevresel olarak toksik kısımlarının çoğunu dışarıdan - Çin ve Hindistan gibi ülkelerden -  temin ettiğini kabul etmek önemlidir. Zengin dünya yüksek karbonlu malları tüketmeye devam ederken, bunları üretmek için dünyanın diğer bölgelerine bağımlı hale geldi. Örneğin, tüm dünyada kullanılan elektronik ürünlerin büyük bir yüzdesi Çin'de üretiliyor. Bunun, bu ülkelerdeki emisyonları azaltılması yerine yer değiştirmesi üzerinde etkisi vardır<ref name=":7" />.
 +
 +
İklim değişikliğine neden olmaktan en çok sorumlu olanlar ile etkilerine karşı en savunmasız olanlar arasındaki etki farkı çok çarpıcı. Örneğin, dünya nüfusunun en zengin yüzde 1'i (yaklaşık 75 milyon kişi), dünya nüfusunun en fakir yarısının (yaklaşık 3.750 milyon insan) iki katı emisyondan sorumludur<ref name=":7" />.
 +
 +
Fosil yakıtların yakılmasından ve koloni sömürüsünden zenginleşen dünyanın sanayileşmiş ülkeleri ve bölgeleri, şu anda önderlik edecek en iyi kaynaklara sahip. Paris Anlaşması, farklı ulusal koşullar ışığında, “eşitlik temelinde ve sürdürülebilir kalkınma ve yoksulluğu ortadan kaldırma çabaları bağlamında” elde edilecek emisyonların “hızlı azaltılması” çağrısında bulunuyor<ref>[https://unfoundation.org/our-common-agenda/climate-report/ United Nations Foundation, Climate Analytics and E3G. The Value of Climate Cooperation: Networked and Inclusive Multilateralism to Meet 1.5°C. (Washington DC, 2021)] </ref>.
 +
 +
Bugün, iklim değişikliğinin gerçeklerine uyum sağlama ihtiyacına yönelik artan bir kabul var. Uyum, özellikle Paris Anlaşması'nda tartışılmaktadır. İklim değişikliğine uyumun nasıl göründüğü, dünyanın farklı bölgelerindeki farklı topluluklar için farklı olacaktır. Etkilerin çoğunun bu ülkelerde en büyük olduğu ve birçoğunun uyum sağlamak için gereken finansman, altyapı ve teknik yetenekten yoksun olduğu göz önüne alındığında, iklim değişikliğine uyum sağlamanın zorlukları çoğu gelişmekte olan ülke için en büyük olacaktır.
 +
 +
Bunun nihayetinde BM Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri<ref>[https://sdgs.un.org/goals UN Sustainable Development Goals]</ref> ve BM Kalkınma Hakkı Bildirgesi'nde<ref>[https://www.ohchr.org/en/professionalinterest/pages/righttodevelopment.aspx UN Declaration on the Right to Development]</ref> öngörüldüğü gibi kalkınma için fırsat eşitliği üzerinde etkileri olacaktır.
 +
 +
Dünya ne kadar ısınırsa, her sektör o kadar büyük etkilenir. Ekosistemlerin bozulması ne kadar büyük olursa, uyum sağlamak o kadar zor olacaktır. Zengin ülkelerdekiler de dahil olmak üzere yoksul ve marjinal topluluklar, mevcut ısınma seviyelerine uyum sağlamak için gereken temel kapasitelerden yoksundur<ref name=":7" />.
 +
 +
sıcaklıklar ve su kaynaklarının yokluğu nedeniyle tarım artık mümkün olmayacak. Gelişmekte olan ülkeler, genel olarak, etkilerin daha büyük olması ve finansal ve teknolojik altyapı eksikliği nedeniyle en savunmasız durumdalar<ref>[https://link.springer.com/article/10.1007/s11625-020-00807-9 Loss and Damage and limits to adaptation: recent IPCC insights and implications for climate science and policy]</ref>. Ayrıca, bu toplulukların marjinalleşmesi, tipik olarak, sömürgecilik, kaynakların sömürülmesi (genellikle yerel geçim kaynaklarını destekleyen ekolojik kaynakları bozarak) ve fosil yakıta dayalı sermaye birikimi dahil olmak üzere iklim değişikliğine neden olan süreçlerle bağlantılı olmuştur<ref name=":7" />.
 +
 +
Daha zengin ülkeler, değişen iklimin gerekliliklerine uyum sağlamak için fakir ülkelerden daha fazla kaynağa sahip olacak, bu da daha fakir ülkelere mali yardıma ve teknolojik yardıma ihtiyaç olduğu anlamına geliyor. Isınmanın derecesi ne kadar büyük olursa toplumlar, ekonomiler, insan sağlığı ve ekosistemler üzerindeki etkiler o kadar büyük olur, dolayısıyla adaptasyon zorluğu da o kadar büyük olur.
 +
 +
Paris Anlaşması'na taahhütte bulunan 192 ülkeden 127'si kısmen veya tamamen şartlı. Bu, uluslararası finans veya teknik destek olmadan bu taahhütlerin uygulanamayacağı anlamına gelir. Bu koşullu taahhütler, çoğunlukla emisyonları azaltmak için finansal kapasiteye ve teknolojik ve kurumsal kapasiteye sahip olmayan ülkeler tarafından öne sürülmüştür<ref name=":9" />.
 +
 +
Şimdiye kadar çok az uluslararası destek sağlandığı için bu taahhütlerin çoğu uygulanamayabilir<ref name=":9" />.
 +
 +
İklim değişikliği konusu aynı zamanda nesiller arası sorumluluk sorularını da beraberinde getiriyor. Fosil yakıtların yakılmasının bir sonucu olarak ekonomik kalkınmadan en çok yaşlı nesiller yararlanırken, genç nesiller bunun sonuçlarından zarar görecek ve çekecektir.
 +
 +
=== COP26 ve ötesi ===
 +
İklim krizi ve ekolojik kriz zaten bizimle ve sera gazı emisyonları artmaya devam ettikçe ve insanlar biyoçeşitliliği yok etmeye devam ettikçe daha da kötüleşiyor. İklim değişikliğinin zararları on yıl önce beklenenden daha kötü ve şimdiden dünya çapında hissediliyor. Isınmayı maksimum 1,5°C ile sınırlama hedefini ulaşılabilir kılmak için 2020'lerde ve sonraki on yıllarda emisyonlarda önemli azalmalara ihtiyaç var.
 +
 +
Son beş yılda bazı başarılar elde edildi. Güneş ve rüzgar enerjisinin tahmin edilenden çok daha ucuz ve uygulanması daha kolay olduğu ortaya çıktı, elektrikli araçlar daha yaygın ve kullanılabilir hale geliyor ve düşük karbon teknolojileri giderek artan sayıda pazarda rekabet ediyor. Bununla birlikte, havacılık gibi karbondan arındırılması en zor olan sektörlerde emisyonların azaltılması gerektiğine dair artan bir anlayış vardır. Örneğin, havacılık endüstrisine ilişkin 2018 tarihli bir rapor, teknolojileri güncellemeye ve operasyonları iyileştirmeye yönelik mevcut planların beklenen yakıt talebini ve emisyonları azaltmayacağını tespit etti<ref>[https://www.transportenvironment.org/discover/roadmap-decarbonising-european-aviation/ Roadmap to decarbonising European aviation]</ref>. Ağır sanayiden kaynaklanan emisyonları almak için yol haritaları ortaya çıkıyor.
 +
 +
Tüketim kalıplarındaki ve baskın yaşam tarzlarındaki değişiklikler de iklim değişikliğine yönelik çözümlerin kritik ve ayrılmaz bir parçasıdır<ref>[https://hotorcool.org/wp-content/uploads/2021/01/15_Degree_Lifestyles_MainReport.pdf 1.5 Degree Lifestyles]</ref>. Bireylerin yaşam tarzları, beslenme, barınma, hareketlilik, tüketim malları, boş zaman ve hizmetler ile ilgili tüketim dahil olmak üzere günlük yaşamın çeşitli öğelerinden oluşur.
 +
 +
Paris Anlaşması'nın hedefleri belirlendiğine göre, Glasgow COP26'nın bu hedeflere nasıl ulaşılacağına dair daha ayrıntılı bir yol haritası oluşturması bekleniyor. Konferans için bazı önemli sorular arasında fosil yakıtlardan nasıl uzaklaşılacağı ve net sıfır taahhütlerinin nasıl eyleme dönüştürüleceği yer alacak. Sonraki aşamaları geliştirmek, bireylerden işletmelere ve yatırımcılara, hükümete<ref name=":9" /> ve Küresel Meclis'e kadar her düzeyde liderlik gerektirecektir.
    
=== Sözlük ===
 
=== Sözlük ===
Line 399: Line 461:  
'''Sıcaklık çevirileri: Santigrat (°C) ile Fahrenheit (°F):'''
 
'''Sıcaklık çevirileri: Santigrat (°C) ile Fahrenheit (°F):'''
   −
1.0°C = 1,8°F
+
1,0°C = 1,8°F
   −
1.2°C = 2,6°F
+
1,2°C = 2,6°F
   −
1.5°C = 2,7°F
+
1,5°C = 2,7°F
    
2°C = 3,6°F
 
2°C = 3,6°F
   −
2.5°C = 4,4°F
+
2,5°C = 4,4°F
    
3°C = 5,4°F
 
3°C = 5,4°F
   −
3.5°C = 6,2°F
+
3,5°C = 6,2°F
    
4°C = 7,2°F
 
4°C = 7,2°F
   −
4.5°C = 8,1°F
+
4,5°C = 8,1°F
    
5°C = 8,8°F
 
5°C = 8,8°F
    
6°C = 10,8°F
 
6°C = 10,8°F
 +
 +
=== Katkı sağlayanlar ===
 +
Bu bilgilendirme kitapçığı, Global Assembly’nin öğrenme aşamasını bilgilendirmek için yapılmıştır.
 +
 +
Global Assembly’nin Bilgi ve Bilgelik Komitesi bu kitapçığın yazım sürecini yönetti. Komitenin amacı, Global Assembly’nin öğrenme aşamasının kanıtlara dayanmasını sağlamaktır. Bu komite, Global Assembly’nin üzerinde tartışacağı çerçeve sorusunu ve bu bilgi kitapçığının içeriğini seçti.
 +
 +
Komite üyeleri şu alanlarda uzmanlığa sahiptir: Yer Sistemleri Bilimi, Sistem Değişikliği, Mühendislik ve jeoloji, Yerli bilgi, Ekoloji, İklim Bilimi, Çevre Ekonomisi, İklim Uyumu ve Korunmasız ülkeler, Davranışsal ve Bilişsel Psikoloji.
 +
 +
Komiteye, Hükümetler Arası İklim Değişikliği Paneli'nin (IPCC) eski başkanı ve Biyoçeşitlilik Ekosistem Hizmetlerine İlişkin Hükümetlerarası Panel'in (IPBES) eski Başkanı Profesör [https://tyndall.ac.uk/people/robert-watson Bob Watson] başkanlık ediyor.
 +
 +
Komite üyeleri şunlardır:
 +
 +
* [https://www.systemshift.earth/our-team Dr. Nafeez Ahmed], Sistem Değiştirme Laboratuvarı, Birleşik Krallık
 +
* [https://www.cardiff.ac.uk/people/view/1156602-capstick-stuart Dr. Stuart Capstick], İklim Değişikliği ve Sosyal Dönüşüm Merkezi, Cardiff Üniversitesi, Galler
 +
* [http://iegindia.org/staffmembers/faculty/detail/3549/3 Professor Purnamita Dasgupta], Ekonomik Büyüme Enstitüsü, Delhi
 +
* [https://www.icccad.net/our-team/saleemul-huq/ Professor Saleemul Huq], Uluslararası İklim Değişikliği ve Kalkınma Merkezi (ICCCAD), Bangladeş
 +
* [https://thefountain.earth/people/ Jyoti Ma (USA) & Mindahi Bastida Munoz (Mexico)], The Fountain, Sacred Economics, Indigenous Wisdom Keepers
 +
* [https://www.researchgate.net/profile/Michael-Oti Professor Michael N. Oti], Petrol Jeolojisi, Port Harcourt Üniversitesi, Nijerya
 +
 +
* [https://profjuliasteinberger.wordpress.com/about-me/ Professor Julia Steinberger], Ekolojik Ekonomi, Lozan Üniversitesi, İsviçre
 +
 +
Bu bilgi kitapçığı on iki kez tekrarlandı. Gazeteci [https://profjuliasteinberger.wordpress.com/about-me/ Tarn Rogers Johns] tarafından [http://clairemellier.com/ Claire Mellier]'in rehberliği ve geri bildirimi ile yazılmıştır. [https://www.linkedin.com/in/natalie-marchant/?originalSubdomain=uk Nathalie Marchant] tarafından alt düzenlendi.
 +
 +
Taslaklarla ilgili geri bildirim, [https://www.willistowerswatson.com/en-US Willis Towers Watson] danışmanlık grubundan iklim iletişim uzmanları ve Global Assembly [https://globalassembly.org/ Lab ortakları] tarafından [https://www.linkedin.com/in/lydiamessling/?originalSubdomain=uk Dr Lydia Messling], [https://www.linkedin.com/in/will-bugler-a1425a8/?originalSubdomain=de Will Bugler] ve Georgina Wade tarafından sağlandı.
Community-Host
32

edits

Navigation menu

MediaWiki spam blocked by CleanTalk.