Changes

16,179 bytes added , 10:23, 31 October 2021

Line 1: Line 1:

== Panimula ==

−

Ang Global Assembly ay isang pagtitipon ng mga tao mula sa buong mundo upang talakayin ang klima at krisis sa ekolohiya.

+

Ang Global Assembly ay isang pagtitipon ng mga tao mula sa buong mundo upang talakayin ang '''klima at krisis sa ekolohiya.'''

=== Ano ang citizens’ assembly? ===

Line 25: Line 25:

Kasama sa impormasyon sa booklet na ito, may mga karagdagang mapagkukunan ng impormasyon tulad ng bidyo, mga presentasyon, mga gawaing artistiko, at mga patotoo ng mga tao sa Global Assembly website. Ang pagsasa-konteksto ng booklet na ito at ang pagsasalin nito sa iba pang mga lenggwahe ay makikita sa Global Assembly wiki.

−

Ang mga karagdagang ibig sabihin ng mga salitang naka-bold ay makikita sa talaan ng nilalaman sa dulo ng booklet. Sa kabuuan ng booklet na ito, ibibigay ang temperatura gamit ang Celsius (°C). Pumunta na lang sa talaan ng nilalaman section para sa katumbas nito sa Fahrenheit (°F).

+

Ang mga karagdagang ibig sabihin ng mga salitang naka-'''bold''' ay makikita sa talaan ng nilalaman sa dulo ng booklet. Sa kabuuan ng booklet na ito, ibibigay ang temperatura gamit ang Celsius (°C). Pumunta na lang sa talaan ng nilalaman section para sa katumbas nito sa Fahrenheit (°F).

== Buod ==

Line 50: Line 50:

Ang kakulangan sa diversity ng mga samu’t saring buhay ay nagdudulot ng paghina ng ekosistema, na nagiging sanhi ng pagkakasakit ng mga samu’t saring buhay dahil sa matinding panahon at nagiging dahilan ng kawalan ng kakayahang makapagbigay para sa mga pangangailangan ng tao.

−

'''Ang pagkawala ng samut saring buhay ay hindi gaanong matindi sa lupa na pinamamahalaan ng mga katutubong pamayanan'''

+

* '''Ang pagkawala ng samut saring buhay ay hindi gaanong matindi sa lupa na pinamamahalaan ng mga katutubong pamayanan'''

Karamihan sa samut saring buhay ng mundo ay umiiral sa tradisyunal at mga lupang ninuno ng mga katutubo. Ang mga katutubong kultura ay pinamamahalaan na naayon sa kalikasan sa loob ng libu-libong taon, at nagtataglay ng mahahalagang kaalaman para sa pagpapanumbalik ng mga ekosistema at paglinang ng samut-saring buhay. Gayunpaman, ang mahabang kasaysayan ng kolonisasyon at marginalisasyon ay nangangahulugang marami sa mga pamayanan na ito ang napilitang iwanan ang kanilang mga kabuhayan at mga lupang ninuno, o naging mga climate refugee dahil sa mga kalamidad na nauugnay sa pagbabago ng klima. At dahil dito,nanganganib din ang kanilang mga natatanging kultura, sistema ng kaalaman, wika at pagkakakilanlan.

−

'''Hindi lahat ng mga bansa ay pantay pantay ang responsibilidad para sa pagbabago ng klima, ang mga mayamang bansa ay makasaysayang nakabuo ng mas maraming mga greenhouse gas.'''

+

* '''Hindi lahat ng mga bansa ay pantay pantay ang responsibilidad para sa pagbabago ng klima, ang mga mayamang bansa ay makasaysayang nakabuo ng mas maraming mga greenhouse gas.'''

Ang pagsunog ng fossil fuel ay nakaugnay sa pag-unlad ng ekonomiya. Bilang resulta nito, ang mga mayayamang bansa tulad ng Estados Unidos, United Kingdom, at mga bansa sa European Union ay ang sanhi ng pinakamalaking dami ng mga greenhouse gases sa paglipas ng panahon. Ngayon, habang lumalaki ang populasyon ng mundo at ang mga bansang tulad ng Tsina at India ay sumusunod sa parehong landas ng pag-unlad tulad ng mga mayayamang bansa, mas maraming tao ang umaasa sa pagsunog ng mga fossil fuel bawat taon.

−

'''Maliban kung may agaran, mabilis at malakihang mga pagbawas sa mga greenhouse gas emissions, hindi namin malilimitahan ang pag-init sa mas mababa sa 2°C (3.6 ° F). Magkakaroon ito ng mga makabuluhan at negatibong epekto sa kabutihan ng tao.'''

+

* '''Maliban kung may agaran, mabilis at malakihang mga pagbawas sa mga greenhouse gas emissions, hindi namin malilimitahan ang pag-init sa mas mababa sa 2°C (3.6 ° F). Magkakaroon ito ng mga makabuluhan at negatibong epekto sa kabutihan ng tao.'''

Ang pamumuhay na may pagbabago ng klima ay nangangahulugang pamumuhay na walang katiyakan. Ang isa sa mga walang katiyakan na ito ay ang ideya ng isang 'tipping point'. Ang mga punto sa tipping point ng klima ay isang 'point of no return', kung saan ang pinagsama-samang epekto ng pagbabago ng klima ay magreresulta sa hindi na maibabalik na mga pinsala sa buong mundo, tulad ng mga domino. Kapag naabot na ang isang tipping point, isang serye ng mga kaganapan ang mati-trigger, na hahantong sa paglikha ng isang planeta na hindi maaaring tirhan ng maraming tao at iba pang mga anyo ng buhay. Hindi mahuhulaan ng agham ng may katiyakan kung maabot ang isang tipping point.

Line 81: Line 81:

== 1. Ano ang Krisis sa Klima? ==

−

Sa seksyong ito, tutuklasin natin ang mga phenomena na kilala bilang "pagbabago ng klima". Ano yito? Ano ang sanhi nito? At bakit ito kagyat?

+

''Sa seksyong ito, tutuklasin natin ang mga phenomena na kilala bilang "pagbabago ng klima". Ano yito? Ano ang sanhi nito? At bakit ito kagyat?''

−

Ang pagbabago ng klima ay naiugnay sa pangmatagalang pag-init ng planeta. Nangyayari ito dahil ang malalaking halaga ng mga greenhouse gases ay napapakawalan sa himpapawid.

+

Ang pagbabago ng klima ay naiugnay sa pangmatagalang pag-init ng planeta. Nangyayari ito dahil ang malalaking halaga ng mga '''greenhouse gases''' ay napapakawalan sa himpapawid.

Ang atmosphere ay isang hindi nakikitang layer sa paikot ng Earth na naglalaman ng iba't ibang mga gas. Ang mga “greenhouse gas" ay isang tukoy na pangkat ng mga gas na maaaring magbago ng thermal balance ng himpapawid at magpainit sa Earth. Ang pangunahing greenhouse gas ay may kasamang carbon dioxide (ginawa ng nasusunog na mga fossil fuel at deforestation), methane at nitrous oxide (kapwa ginawa mula sa mga kasanayan sa enerhiya at agrikultura).

Line 96: Line 96:

== 2. Ano ang krisis sa ekolohiya? ==

−

Ano ang epekto ng mga aktibidad ng tao sa iba pang mga species na kasama natin sa ating planeta? Sa seksyong ito ay tiningnan natin kung bakit napakahalaga ng biodiversity para sa kalusugan ng tao at sa ating pagyabong, at ang papel na ginagampanan ng mga katutubong komunidad sa buong mundo.

+

''Ano ang epekto ng mga aktibidad ng tao sa iba pang mga species na kasama natin sa ating planeta? Sa seksyong ito ay tiningnan natin kung bakit napakahalaga ng biodiversity para sa kalusugan ng tao at sa ating pagyabong, at ang papel na ginagampanan ng mga katutubong komunidad sa buong mundo.''

−

Ang mga tao ay bahagi ng isang web ng buhay na mas malaki kaysa sa ating species lamang. Ang kalusugan ng tao ay kumplikadong nakaugnay sa kalusugan ng mga hayop, halaman at ng ating kapaligiran. Bilang resulta kung paano nakikipag-ugnay sa kalikasan ang mga tao - partikular na ang mga tao sa pinakamayamang bansa sa mundo - ang ilang mga species ng hayop at halaman ay nagin extinct. Ang bilis ng pagkalipol o extinction ay mas mabilis ngayon kumpara sa nanakaraang kasaysayan.

+

Ang mga tao ay bahagi ng isang web ng buhay na mas malaki kaysa sa ating species lamang. Ang kalusugan ng tao ay kumplikadong nakaugnay sa kalusugan ng mga hayop, halaman at ng ating kapaligiran. Bilang resulta kung paano nakikipag-ugnay sa kalikasan ang mga tao - partikular na ang mga tao sa pinakamayamang bansa sa mundo - ang ilang mga species ng hayop at halaman ay nagin '''extinct.''' Ang bilis ng pagkalipol o extinction ay mas mabilis ngayon kumpara sa nanakaraang kasaysayan.

−

Ang biodiversity ay tumutukoy sa lahat ng mga pagkakaiba-iba ng buhay na matatagpuan sa Earth, tulad ng mga halaman, hayop, fungi at microorganism. Ang bawat indibidwal na species ay may isang tiyak na papel na ginagampanan sa kalusugan ng ecosystem. Gayunpaman, bilang isang resulta ng polusyon, pagbabago ng klima, pagsalakay ng mga alien species, pagkawasak ng natural na tirahan at pagsasamantala (tulad ng labis na pangingisda), isang milyon ng tinatayang walong milyong species ng mga halaman at hayop sa mundo ang nanganganib na maubos.

+

Ang biodiversity ay tumutukoy sa lahat ng mga pagkakaiba-iba ng buhay na matatagpuan sa Earth, tulad ng mga halaman, hayop, fungi at microorganism. Ang bawat indibidwal na species ay may isang tiyak na papel na ginagampanan sa kalusugan ng ecosystem. Gayunpaman, bilang isang resulta ng polusyon, pagbabago ng klima, pagsalakay ng mga alien species, pagkawasak ng natural na tirahan at '''pagsasamantala''' (tulad ng labis na pangingisda), isang milyon ng tinatayang walong milyong species ng mga halaman at hayop sa mundo ang nanganganib na maubos.

Maraming dahilan dito. Ang mga kagubatan sa buong mundo ay tahanan ng nakararami ng iba't ibang mga puno, ibon at hayop na species, ngunit bawat taon ay maraming mga bahagi ng kagubatan ang nawasak kapag ang lupa ay na-convert para magamit ng mga tao para sa agrikultura, o iba pang mga aktibidad.

Line 128: Line 128:

== 3. Bakit tayo nasa isang krisis sa klima at ekolohiya? ==

−

Sa seksyong ito ay tutuklasin natin kung paano ang ilan sa mga nangingibabaw na 'pananaw sa mundo' ng nakaraang mga siglo ay humubog ng isang saloobin sa kalikasan na pinagmulan ng krisis sa klima at ekolohiya ngayon.

+

''Sa seksyong ito ay tutuklasin natin kung paano ang ilan sa mga nangingibabaw na 'pananaw sa mundo' ng nakaraang mga siglo ay humubog ng isang saloobin sa kalikasan na pinagmulan ng krisis sa klima at ekolohiya ngayon.''

Ang krisis sa klima at biodiversity ay isang kumplikadong problema at resulta ng maraming magkakaugnay na isyu sa politika, ekonomiya at lipunan. Ang isa sa mga kadahilanan na pinagbabatayan ng kahirapan sa pagtugon sa hamon na ito ay ang ilan sa mga "pananaw sa mundo" na pinagbabatayan ng krisis ng klima at ekolohiya.

Line 134: Line 134:

Ang isang pananaw sa mundo ay katulad ng isang pares ng baso na ginagamit namin upang makita ang mundo sa paligid natin. Ang ating pananaw sa mundo ay kumakatawan sa ating mga pangunahing halaga at paniniwala, at hinuhubog nito kung paano tayo nag-iisip at kung ano ang inaasahan natin mula sa mundo. Naiimpluwensyahan ito ng ating sariling mga karanasan, mga paniniwala at halagang ipinapasa sa atin ng ating mga pamilya at guro, at mga paniniwala at halaga ng kulturang kinalakihan namin. Ang aming pananaw sa mundo ay nakakaapekto sa kung paano natin nakikita at kumilos sa mundo.

−

Ngayon ang "economic growth" ay madalas na ginagamit bilang isang marker ng pag-unlad at isang tagapagpahiwatig na ang mga pamantayan ng pamumuhay ay napapabuti. Gayunpaman, ang ideya ng paglago ng ekonomiya ay madalas na kasama ang isang pananaw sa mundo na nangingibabaw at sinasamantala ng mga tao ang kalikasan. Ang "pananaw sa mundo" na ito ay gamit ng maraming mga bansa na nagpapadumi ng kalikasan, at marami ang naniniwala na ito ay nakaugat 400 taon na ang nakakalipas, sa isang tagal ng panahon na kilala bilang Rebolusyong Siyentipiko. Ang mga intelektuwal sa panahong ito ay nagsulat tungkol sa kung paano ang tao ay nakahihigit sa kalikasan, at kung bakit karapatan ng mga tao na mangibabaw sa kalikasan. Ang mga ideya na unang kumalat sa panahong ito ay labis na umimpluwensya sa mga sumunod na siglo, at nakatulong sa kanilang paggawa ng mga batas, teknolohiya, paraan ng pamumuhay, kaugalian at kultura na ginagamit pa rin ng mga mayayamang bansa ngayon. Marami sa mga ganitong paraan ng pamumuhay ay naipasa na, o ipinataw sa, iba pang mga bansa sa buong mundo.

+

Ngayon ang '''"economic growth"''' ay madalas na ginagamit bilang isang marker ng pag-unlad at isang tagapagpahiwatig na ang mga pamantayan ng pamumuhay ay napapabuti. Gayunpaman, ang ideya ng paglago ng ekonomiya ay madalas na kasama ang isang pananaw sa mundo na nangingibabaw at '''sinasamantala''' ng mga tao ang kalikasan. Ang "pananaw sa mundo" na ito ay gamit ng maraming mga bansa na nagpapadumi ng kalikasan, at marami ang naniniwala na ito ay nakaugat 400 taon na ang nakakalipas, sa isang tagal ng panahon na kilala bilang '''Rebolusyong Siyentipiko.''' Ang mga intelektuwal sa panahong ito ay nagsulat tungkol sa kung paano ang tao ay nakahihigit sa kalikasan, at kung bakit karapatan ng mga tao na mangibabaw sa kalikasan. Ang mga ideya na unang kumalat sa panahong ito ay labis na umimpluwensya sa mga sumunod na siglo, at nakatulong sa kanilang paggawa ng mga batas, teknolohiya, paraan ng pamumuhay, kaugalian at kultura na ginagamit pa rin ng mga mayayamang bansa ngayon. Marami sa mga ganitong paraan ng pamumuhay ay naipasa na, o ipinataw sa, iba pang mga bansa sa buong mundo.

−

Mula noong Rebolusyong Pang-industriya, ang mga pagsulong sa agham at teknolohiya ay nagpalayo sa mga taong naninirahan sa mga mayayamang bansa mula sa kanilang direktang pag-asa sa kalikasan. Milyun-milyong tao ang lumipat sa lungsod at nagsimulang magtrabaho sa mga pabrika, kung saan nagpapatakbo sila ng mga makina, sa halip na gumawa ng mga bagay gamit ang mga tool sa kamay at magtrabaho sa lupa. Sa panahong ito ang mga bagong teknolohiya tulad ng steam train, ang sasakyan at ang electric lightbulb ay mabilis na binago ang buhay ng mga tao - tulad ng kung paano binago ng mga mobile phone, personal na computer at internet ang buhay ngayon kumpara sa 50 taon na ang nakakaraan. Habang walang alinlangang nakikinabang ang mga tao sa ilang mga pagbabagong teknolohikal - halimbawa sa pamamagitan ng paghubog ng modernong gamot - pinapayagan ng mga bagong teknolohiya ang mga tao na mangibabaw at kumuha mula sa kalikasan sa isang paraan na hindi posible dati.

+

Mula noong '''Rebolusyong Pang-industriya''', ang mga pagsulong sa agham at teknolohiya ay nagpalayo sa mga taong naninirahan sa mga mayayamang bansa mula sa kanilang direktang pag-asa sa kalikasan. Milyun-milyong tao ang lumipat sa lungsod at nagsimulang magtrabaho sa mga pabrika, kung saan nagpapatakbo sila ng mga makina, sa halip na gumawa ng mga bagay gamit ang mga tool sa kamay at magtrabaho sa lupa. Sa panahong ito ang mga bagong teknolohiya tulad ng steam train, ang sasakyan at ang electric lightbulb ay mabilis na binago ang buhay ng mga tao - tulad ng kung paano binago ng mga mobile phone, personal na computer at internet ang buhay ngayon kumpara sa 50 taon na ang nakakaraan. Habang walang alinlangang nakikinabang ang mga tao sa ilang mga pagbabagong teknolohikal - halimbawa sa pamamagitan ng paghubog ng modernong gamot - pinapayagan ng mga bagong teknolohiya ang mga tao na mangibabaw at kumuha mula sa kalikasan sa isang paraan na hindi posible dati.

Pinayagan ng Rebolusyong Pang-industriya ang malawakang pagmimina ng mga fossil fuel. Ang pagsusunog na mga fossil fuel ay naging angunahing mapagkukunan ng enerhiya sa loob ng higit sa 100 taon, at ito ang nagtulak sa kaunlaran ng ekonomiya. Bilang resulta nito, ang mga mayayamang bansa tulad ng US, UK, at mga bansa sa EU ay gumawa ng pinakamalaking dami ng mga greenhouse gases sa paglipas ng panahon. Ngayon, habang ang mga bansa tulad ng Tsina at India ay sumusunod sa parehong landas ng pag-unlad tulad ng mga mayayamang bansa, mas maraming tao ang umaasa sa pagsusunog na mga fossil fuel bawat taon. Sa mabilis na lumalagong ekonomiya nito, ang China ang kasalukuyang pinakamalaking pinagmumulan ng mga greenhouse gas sa buong mundo. Sa kabuuang kasaysayan, ang US ang naging pinakamalaking emitter, nangangahulugang naglabas ito ng pinakamaraming dami ng mga greenhouse gas sa paglipas ng panahon. Sa limang nangungunang nag-ambag sa emissions, ang US ay mayroon ding pinakamataas na emissions ng CO2 bawat tao.

Line 148: Line 148:

Sa kabila ng maraming dekada ng pagkilos sa klima, ang mga mayayamang lipunan ay hindi pa nakakapag-isip ng mga kanais-nais na paraan ng pamumuhay na hindi nakaugnay sa mga fossil fuel, o umaasa pa rin sa paglago ng ekonomiya bilang isang senyas ng pag-unlad at pag-unlad.

−

Ang isang malusog na kapaligiran ay ang pangunahing kinakailangan para sa isang sustainable na ekonomiya. Karaniwan nang tinatanggap na ang produksyon ng ekonomiya - gross domestic product (GDP) - bilang isang sukat ng paglago ng ekonomiya ay dapat na pupunan ng "inclusive wealth" (ang kabuuan ng ginawa, tao at natural na kapital), na isinasaalang-alang ang kalusugan ng kapaligiran at isang mas mahusay na sukatan kung ang mga patakaran ng pambansang pang-ekonomiya ay napapanatili para sa kabataan ng ngayon at mga susunod na henerasyon .

+

Ang isang malusog na kapaligiran ay ang pangunahing kinakailangan para sa isang sustainable na ekonomiya. Karaniwan nang tinatanggap na ang produksyon ng ekonomiya - '''gross domestic product''' (GDP) - bilang isang sukat ng paglago ng ekonomiya ay dapat na pupunan ng "inclusive wealth" (ang kabuuan ng ginawa, tao at natural na kapital), na isinasaalang-alang ang kalusugan ng kapaligiran at isang mas mahusay na sukatan kung ang mga patakaran ng pambansang pang-ekonomiya ay napapanatili para sa kabataan ng ngayon at mga susunod na henerasyon .

== 4. Mga negosasyong pandaigdigan ==

−

Ang mga namumuno sa mundo ay magtatagpo sa Glasgow ngayong taon upang pag-usapan ang tungkol sa pagbabago ng klima, at sa Tsina upang pag-usapan ang tungkol sa krisis sa ekolohiya. Sa seksyong ito aalamin natin kung ano ang mga layunin ng negosasyong ito, at kung paano ito natutugunan sa ngayon.

+

''Ang mga namumuno sa mundo ay magtatagpo sa Glasgow ngayong taon upang pag-usapan ang tungkol sa pagbabago ng klima, at sa Tsina upang pag-usapan ang tungkol sa krisis sa ekolohiya. Sa seksyong ito aalamin natin kung ano ang mga layunin ng negosasyong ito, at kung paano ito natutugunan sa ngayon.''

=== A) Ano ang nakamit ng mga negosasyon sa klima sa ngayon? ===

−

Pinag-aaralan ng mga siyentipiko ang pagbabago ng klima na dulot ng tao sa loob ng mga nakalipas na dekada. Ang United Nations Framework Convention on Climate Change (UNFCCC) ay nilagdaan sa Rio de Janeiro noong 1992, at ang Conferences of the Parties (COP) ay ginaganap bawat taon mula noong 1995. Ang layunin ng mga kumperensya ay upang talakayin kung ano ang gagawin tungkol sa pagbabago ng klima, at upang magmungkahi ng mga hakbang na gagawin ng mga kalahok na estado upang matugunan ang pagbabago ng klima.

+

Pinag-aaralan ng mga siyentipiko ang pagbabago ng klima na dulot ng tao sa loob ng mga nakalipas na dekada. Ang '''United Nations Framework Convention on Climate Change''' (UNFCCC) ay nilagdaan sa Rio de Janeiro noong 1992, at ang '''Conferences of the Parties''' (COP) ay ginaganap bawat taon mula noong 1995. Ang layunin ng mga kumperensya ay upang talakayin kung ano ang gagawin tungkol sa pagbabago ng klima, at upang magmungkahi ng mga hakbang na gagawin ng mga kalahok na estado upang matugunan ang pagbabago ng klima.

−

Noong 2015, nagpulong ang mga pinuno ng mundo sa Paris para sa COP21. Ang mga resulta ng kumperensyang iyon ay, sa kauna-unahang pagkakataon, ang mga pinuno ng mundo ay umabot sa isang kasunduan sa malakihang aksyon laban sa pagbabago ng klima. Nasa 196 na mga kalahok na estado sa buong mundo ay sumang-ayon na limitahan ang pag-init ng mundo sa mas mababa sa 2°C, mas mabuti na 1.5°C. Halos lahat ng mga bansa ay gumawa ng isang pangako (isang pangako o isang "nationally determined contribution", NDC) na limitahan ang kanilang mga emissions ng greenhouse gas at babaan ang kanilang kontribusyon sa pagbabago ng klima. Ang mga pangako na ito ay dapat i-update bawat limang taon.

+

Noong 2015, nagpulong ang mga pinuno ng mundo sa Paris para sa COP21. Ang mga resulta ng kumperensyang iyon ay, sa kauna-unahang pagkakataon, ang mga pinuno ng mundo ay umabot sa isang kasunduan sa malakihang aksyon laban sa pagbabago ng klima. Nasa 196 na mga kalahok na estado sa buong mundo ay sumang-ayon na limitahan ang pag-init ng mundo sa mas mababa sa 2°C, mas mabuti na 1.5°C. Halos lahat ng mga bansa ay gumawa ng isang pangako (isang pangako o isang '''"nationally determined contribution"''', NDC) na limitahan ang kanilang mga emissions ng greenhouse gas at babaan ang kanilang kontribusyon sa pagbabago ng klima. Ang mga pangako na ito ay dapat i-update bawat limang taon.

Mayroong dalawang layunin na nauugnay sa paglilimita sa pagbabago ng klima sa Kasunduan sa Paris:

Line 181: Line 181:

Sa kasalukuyang ratos, ang pag-init ay aabot sa 1.5°C sa bandang 2040 - posibleng mas maaga – at patuloy na tataas kung hindi kikilos ngayon. Ipinapakita ng ebidensya na ang mga panganib na nauugnay sa pagtaas ng 2°C sa pandaigdigang temperatura ay mas mataas kaysa sa naunang naintindihan.

−

Mula noong COP21, dalawang ulat mula sa Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC) noong 2018 at 2021 ang nagbigay diin na ang pagkakaiba sa pagitan ng 1.5°C at 2°C na pag-init ay magreresulta sa pagkawala ng mga buhay at kabuhayan para sa milyon-milyong tao, na may higit pang masamang epekto kapag tumaas na antas ng pag-init.

+

Mula noong COP21, dalawang ulat mula sa '''Intergovernmental Panel on Climate Change''' (IPCC) noong 2018 at 2021 ang nagbigay diin na ang pagkakaiba sa pagitan ng 1.5°C at 2°C na pag-init ay magreresulta sa pagkawala ng mga buhay at kabuhayan para sa milyon-milyong tao, na may higit pang masamang epekto kapag tumaas na antas ng pag-init.

Ipinakita ng pananaliksik kung paano nag-lobby ang mga kumpanya ng fuel fossil upang mapahina ang mga patakaran sa klima sa buong mundo at patuloy nilang ginagawa ito habang kunwari ay sinusuportahan nila ang Paris Agreement. Ang lobbying pampulitika ng mga interes ng fossil fuel ay nagpapaliwanag din kung bakit ang Paris Agreement ay hindi malinaw na binabanggit ang pag-decarbonization o pagbawas ng paggamit ng fossil fuel, sa kabila ng ebidensiyang pang-agham na kailangan manatili sa lupa ng karamihan ng fossil fuel upang malimitahan sa 1.5-2°C ang pag-init.

Line 200: Line 200:

Mahalaga na simulan nang kilalanin ng mga pamahalaan ang mga pakikipag-ugnayan sa pagitan ng dalawang isyu ng pagbabago ng klima at pagkawala ng biodiversity, at bumuo ng magkatugmang mga layunin, target at pagkilos.

−

== 5. Ano ang epekto ng pagbabago ng klima at krisis sa ekolohiya sa..~~. ==~~

+

== 5. Ano ang epekto ng pagbabago ng klima at krisis sa ekolohiya sa: ==

+

''Sa seksyong ito, titignan natin ang sukat at epekto ng pagbabago ng klima at krisis sa ekolohiya sa kalusugan ng tao at kabuhayan, ecosystem at biodiversity sa buong mundo. Ang mga epektong ito ay magiging higit o mas malubha depende sa antas ng pagkilos na ginawa natin ngayon.''

−

=== ...kalusugan ng tao at ~~kabuhayan~~? ===

+

=== … kalusugan at kabuhayan ng tao? ===

+

Ang pagbabago ng klima ay nakakasira sa kalusugan ng tao. Dinadagdagan nito ang stress na nauugnay sa klima at hahantong sa mas malaking peligro ng mga karamdaman, kakulangan sa nutrisyon, pinsala at pagkamatay sanhi ng matinding panahon tulad ng pagkauhaw, mga bagyo at pagbaha. Ang panganib na ito ay tumataas habang lalong umiinit.

+

Ang pagbabago ng mga pattern ng panahon ay dadagdag sa posibilidad ng mga nakakahawang sakit. Ang mga panganib mula sa ilang mga sakit na maaaring maipasa mula sa mga hayop o insekto patungo sa mga tao, tulad ng malaria at dengue fever, ay inaasahang tataas sa pag-init mula 1.5 hanggang 2°C at tataas pa kasabay ang temperatura. Halimbawa, ipinakita ng mga pag-aaral na ang pagbabago ng klima ay nauugnay sa pagtaas ng mga rate ng Lyme disease sa Canada.

+

Ang mga pandemiya ay maaaring mabawasan sa pamamagitan ng paggamit ng "one-health" approach. Ang mga karamdaman na tumatalon mula sa mga hayop patungo sa mga tao, tulad ng Covid-19, ay maiiwasan sa pamamagitan ng paglilimita sa pakikipag-ugnayan ng wildlife at livestock-wildlife. Sa isang "one-health" approach, ang mga propesyonal na may malawak na hanay ng karanasan at kadalubhasaan - tulad ng kalusugang pampubliko, kalusugan ng hayop, kalusugan ng halaman at ang kapaligiran - ay nagsasanib-puwersa upang makamit ang mas mahusay na kalusugang pampubliko. Ang isang "one-health" approach ay maaaring magamit upang maiwasan ang mga sakuna sa kalusugan ng tao tulad ng Covid-19.

+

Sa pamamagitan ng paghinto at pagwawaksi ng pagsira ng ecosystem tulad ng pagkalbo ng kagubatan, mapoprotektahan ang mga halaman na mahalaga sa pananaliksik sa medisina at mababawasan din ang peligro ng mga zoonotic disease pandemics.

+

Ang pagbabago ng klima ay may epekto sa paglago ng ekonomiya sa lahat ng mga rehiyon. Ang mga bansa sa tropiko at subtropics ng Timog Hemispero ay inaasahang makakaranas ng pinakamalaking negatibong epekto sa paglago ng ekonomiya dahil sa pagbabago ng klima kung ang pagtaas ng pag-init ng mundo mula 1.5 papuntang 2°C, at higit pa sa mas mataas na antas ng pag-init.

+

Maraming mga tao sa buong mundo ang naninirahan sa mga rehiyon na, pagdating ng 2015, ay makakaranas na ng pag-init ng higit sa 1.5°C sa isang panahon. Ang epekto ng pagbabago ng klima ay mararanasan ng mga pinakamahirap na tao. Ang paglilimita sa pag-init ng mundo sa 1.5°C, kumpara sa 2°C, ay maaaring makabawas sa bilang ng mga tao na haharap sa mga peligro ng klima hanggang sa ilang daang milyon sa pamamagitan ng 205074.

+

Mas nasasaksihan na natin ang ebidensya ng migrasyon na dulot ng pagbabago ng klima. Ayon sa UN Refugee Agency, ang mga refugees at Internally Displaced People (IDPS) at ang mga taong kabilang sa kahit na anumang estado ang lubos na direktang apektado ng climate crisis. Marami ang mga mahihirap na naninirahan sa mga climate “hotspot” na walang sapat na kakayahan na makaangkop sa lalo pang lumalalang sakuna dulot ng nasisirang kapaligiran. Ang pagbabago ng panahon ay nagdudulot ng matinding paglakas ng ulan, matagal na tagtuyo, pagkasira ng kalikasan, pagtaas ng tubig sa karagatan, ,malakas na bagyo kung kaya mahigit sa 20 milyong apektadong tao ang naipipilitan umalis ng kanilang tahanan taon taon.

+

Sa pagtatapos ng 2020, humigit kumulang pitong milyong katao sa 104 na mga bansa ang lumilipat ng tirahan dulot ng mga sakuna hindi lamang noong taong 2019 bagkus noong mga nakalipas pang panahon. Kabilang sa mga bansang ito ay ang Afghanistan (1.1 milyon) India (929,000): Pakistan 806,00) Ethiopia (633,000) at Suan (454,000). Noong 2017 humigit kumulang 1.5 milyon mga Amerikano din ang naman ang umalis pansamantala ng kanilang mga tahanan na dulot ng mga sakuna at maging sa ibang panig ng daigdig itoy nararanasan din.

+

Kung may “one-health” na pamamaraan maaring mababawasan ang dulot ng pandemya. Ang mga karamdaman na nagmula sa mga hayop papunta sa tao kagaya ng Covid 19 ay maiiwasan sa paglimita ng intereaksyong human-wildlife at livestock-wildlife. Ang tinatawag na “one-health” na pamamaraan ay naaayon lamang sa mga eksperto o dalubhasa sa kalusugan ng tao, hayop, halaman at kalikasan. Sa ganitong pamamaraan maiiwasan maapektuhan ang pagkakaroon ng mga bagong karamdaman, halimbawa, sakit na dulot ng mikrobyo tulad ng Covid 19.

+

Mapoprotektahan ang mga halamang mahalaga sa medisina at makakatulong sa pagbabawas ng peligro na dulot ng pandemya sa pamamagitan ng pag pigil sa pagkasira ng kalikasan gaya ng pagkakalbo ng kagubatan.

+

=== … seguridad ng pagkain? ===

+

Ang seguridad sa pagkain ay nangangahulugang ang lahat ng tao, sa lahat ng pagkakataon, ay may pisikal, sosyal, at pang ekonomiyang kakayahan upang makamit ang sapat, ligtas, at masustansyang pagkain na makakatugon sa kanilang aktibo at malusog na pamumuhay.

+

Nalalagay sa panganib ang seguridad sa pagkain sanhi ng pagkawala ng mga 'pollinators' at mayamang lupa bunga ng krisis pang ekolohiya, at ang kapasidad ng mundo sa pagsuporta sa lumalaking pangangailangan sa masustansyang pagkain ay patuloy na humihina sa gitna ng nangyayaring pagkasira ng kalikasan.

+

Ang pabago-bago na panahon ay magdudulot ng kakulangan sa pagkain sanhi ng paiba ibang panahon kung kaya maapektuhan din ang paglaki o pagtubo ng mga halaman. Sa pagbabago ng panahon baba rin ang ani sa ibang rehiyon. Ito ay lubos na nararanasan sa mga bansa ng Africa lalot higit sa bulubunduking lugar sa Asia at Hilagang Amerika.

+

Sa pagbabago ng klima nanganganib ang kasiguruhan sa pagkain, panlipunan maging sa pulitika. Isang halimbawa ay sa bansang kanluran na bahagi ng Africa. Sa lugar ng Sahel isa itong disyerto kung saan lumilipat ang mga nagpapastol ng baka at may mga alagang manok at humahanap ng angkop na lugar para sa kanilang mga alagang hayop, at dahil sa sitwasyong ito nagaaway ang mga magsasaka sa pag okopa sa mga lugar . Kung saan nagiging sanhi rin ng pagkakagulo .

+

Ang pagbawas sa pagkakaroon ng pagkain ay inaasahang magiging mas makabuluhan sa 2 ° C kumpara sa 1.5 ° C, at mas malaki pa sa mga mas malalaking pagbabago sa temperatura, lalo na sa Sahel, southern Africa, Mediterranean, gitnang Europa at Amazon, na may mas maliit na ani ng mais , bigas, trigo at iba pang mga pananim na cereal, partikular sa sub-Saharan Africa, Timog Silangang Asya, at Gitnang at Timog Amerika.

+

Ang produksyon ng pananim at hayop ay inaasahang mababawasan at maaaring kailangan pang iwan sa mga bahagi ng katimugang Europa at rehiyon ng Mediteraneo dahil sa tumaas na mga negatibong epekto ng pagbabago ng klima.

+

Sa pagtaas ng temperatura inaasahan na maaapektuhan ang hayop, depende sa lawak ng mga pagbabago sa magagamit na pakain ng hayop, pagkalat ng mga sakit, at pagkakaroon ng mapagkukunan ng tubig. Mayroon ding katibayan na ang pagbabago ng klima ay nagresulta sa mga pagbabago sa mga peste at sakit sa agrikultura.

+

Ang mga panganib sa pagbabago ng klima sa seguridad ng pagkain at pagkuha nito ay inaasahang magiging mataas sa pagitan ng 1.2-3.5 ° C ng pag-init. Napakataas sa pagitan ng 3-4 ° C warming, at sakuna sa 4 ° C. Ang pagtaas ng konsentrasyon ng CO2 ay inaasahan na mabawasan ang protina at nutrient na nilalaman ng mga pangunahing pananim na cereal, na higit na makakabawas sa seguridad ng pagkain at nutrisyon.

+

=== … seguridad sa tubig? ===

+

Ang seguridad ng tubig ay sinusukat ng pagkakaroon ng tamang supply ng tubig, ayon sa pangangailangan at kalidad (antas ng polusyon) sa mga mapagkukunan ng tubig

+

Ang pagkasira ng mga kagubatan ay magdudulot ng kakulangan sa supply ng tubig

+

Halos 80 porsyento ng populasyon ng mundo ay naghihirap mula sa mga seryosong banta sa seguridad ng tubig. Malinaw na ang pagbabago ng klima ay maaaring makaapekto sa pagkakaroon ng tubig at magbanta sa seguridad ng tubig dahil sa mga pagbabago sa mga pattern ng ulan. Sa pangkalahatan, dumarami ang ulan sa mga rehiyon ng tropikal at mataas na altitude, at bumababa sa mga sub-tropical dahil sa pagbabago ng klima. Noong 2017, halos 2.2 bilyong katao ang walang access sa ligtas na pinamamahalaang inuming tubig. Mahigit sa 2 bilyong tao ang naninirahan sa buong mundo sa mga palanggana ng ilog na nagdurusa sa stress ng tubig, kung saan ang pangangailangan para sa tubig-tabang na tubig ay lumampas sa 40 porsyento ng kung ano ang magagamit. Sa ilang mga bansa sa Africa at Asia, ang mga pangangailangan ay hihigit sa 70 porsyento ng magagamit na tubig-tabang.

+

Ang kakulangan sa malinis na tubig ay magiging sanhi ng problema sa pagkain, sapagkat ang tubig ang nagsusuply patubig sa mga magsasaka. Sa kasalukuyan 70 % ay mula sa tubig tabang . Pitumpot isang porsyento naman ng irigasyon meron sa mundo habang 47% naman ang pangangailangan ng mauunlad na lugar. Sa paglaki ng popolasyon , paglago ng ekonomiya at pang agrikultura, ay lumiklikha ng malaking pangangailangan sa supply ng tubig ang buong mundo.

+

Ang mga wetland ay lubos na nanganganib sanhi ng pagaabuso ng sa yamang katubigan at pagunlad.

+

=== … land-based biodiversity at ecosystem? ===

+

Ang mga ekosistema ay ang mga sistemang sumusuporta sa buhay ng planeta, para sa mga species ng tao at lahat ng iba pang anyo ng buhay. Sa nakalipas na mga dekada, mabilis at malawak na binago ng mga tao ang natural na ekosistema. Ang pagbabagong ito ng planeta ay nagresulta sa mga benepisyo para sa kapakanan ng tao (halimbawa, tumaas na habang-buhay) at pag-unlad ng ekonomiya, ngunit hindi lahat ng rehiyon at grupo ng mga tao ay nakakuha mula sa prosesong ito, at marami ang napinsala. Ang buong gastos ng mga nadagdag na ito ay nagiging maliwanag lamang. Ang mga pagsulong sa ekonomiya, panlipunan at teknolohikal ay dumating sa kapinsalaan ng kapasidad ng Earth na mapanatili ang kasalukuyan at hinaharap na kapakanan ng tao.

+

Tulad ng natalakay na natin sa seksyong dalawa, ang mga species ay kasalukuyang nawawala nang sampu hanggang daan-daang beses na mas mabilis kaysa sa normal na rate ng pagkalipol . Ang pagbabago ng klima ay nagpapataas ng panganib ng ilang mga species na maging extinct, na may 20 hanggang 30 porsiyento ng mga halaman at hayop species sa mas malaking panganib ng pagkalipol sa ilalim ng 2°C warming, at kahit na mas mataas na mga numero na may higit na warming. Tinatayang higit sa kalahating milyong species ang walang sapat na tirahan para sa kanilang pangmatagalang kaligtasan, at nakatuon sa maagang pagkalipol, marami sa loob ng mga dekada, maliban kung ang kanilang mga tirahan ay naibalik.

+

Inaasahan na sa 1.5°C ng pag-init, 7-8 porsiyento ng mga ecosystem ay magbabago mula sa isang ecosystem landscape patungo sa isa pa — halimbawa mula sa isang rainforest patungo sa isang savannah ecosystem. Sa 2°C ng warming, tumataas ito sa 20-38 percent, at 35 percent sa 4°C warming .

+

May mataas na kumpiyansa na ang tumataas na temperatura sa buong mundo ay magreresulta sa mga pagbabago ng mga sona ng klima, na may mga bago, mainit na klima na nalilikha sa mga tropikal na rehiyon, mas matagal na panahon ng sunog sa panahon at tumaas na panganib ng sunog sa mga rehiyon na madaling tagtuyot.

+

Sa 2020, wala pang isang-kapat ng pandaigdigang ibabaw ng lupa ay gumagana pa rin sa halos natural na paraan, na ang biodiversity nito ay halos buo. Ang quarter na ito ay kadalasang matatagpuan sa tuyo, malamig, o bulubunduking lugar, at sa ngayon ay may mababang populasyon ng tao at sumailalim sa maliit na pagbabago.

+

=== … karagatan at buhay dagat? ===

+

Ang karagatan ay tahanan ng biodiversity mula sa mga mikrobyo hanggang sa marine mammal, at isang malawak na hanay ng mga ecosystem. Dalawang katlo ng mga karagatan ang naapektuhan na ngayon ng mga tao. Kabilang sa mga nakapipinsalang aktibidad ng tao ang labis na pangingisda, imprastraktura at pagpapadala sa baybayin at malayo sa pampang, pag-aasido ng karagatan at basura at nutrient runoff. One third ng wild marine fish stocks ay overharvested noong 2015, at ang pagkaubos ng fish stock dahil sa overfishing ay isang malaking panganib sa food security. Ang mga pataba na pumapasok sa mga coastal ecosystem ay gumawa ng higit sa 400 "mga patay na sona" na may kabuuang kabuuang higit sa 245,000 km2 - isang lugar na mas malaki kaysa sa Ecuador o UK. Noong 2021, ang pagtagas sa isang inabandunang planta ng pataba sa Florida ay nagdulot ng "algal bloom" na nagresulta sa pagkamatay ng toneladang buhay sa dagat.

+

Ang plastik na polusyon sa mga karagatan ay tumaas ng sampung beses mula noong 1980, na bumubuo ng 60-80 porsyento ng basura na matatagpuan sa mga karagatan. Ang plastik ay matatagpuan sa lahat ng karagatan sa lahat ng kalaliman at nakatutok sa mga alon ng karagatan. Ang mga plastik na basura sa karagatan ay nagdudulot ng mga epekto sa ekolohiya kabilang ang pagkakasalubong at paglunok ng marine life at mga hayop. Ang panganib ng hindi maibabalik na pagkawala ng marine at coastal ecosystem, kabilang ang seagrass meadows at kelp forest, ay tumataas kasabay ng global warming.

+

Sa ngayon, ang mga karagatan ng Earth ay sumisipsip ng 30 porsiyento ng pandaigdigang paglabas ng CO2 at halos lahat ng sobrang init sa atmospera, na humahantong sa pag-init ng temperatura ng dagat. Mula noong 1993, ang rate ng pag-init ng karagatan ay higit sa doble, na nagreresulta sa pagkasira ng mga coral reef at pagkalipol ng ilang marine life. Kung ang pag-init ay limitado sa 1.5°C, 70-80 porsyento ng mga coral reef ang bumababa o nawasak, at sa 2°C, mayroong napakataas na kumpiyansa na higit sa 99 porsyento ng mga coral reef ay bababa o masisira. Ang akumulasyon ng init sa mga karagatan ay magpapatuloy sa loob ng maraming siglo at makakaapekto sa maraming susunod na henerasyon.

+

Ang mga baybayin ay tahanan ng humigit-kumulang 28 porsiyento ng pandaigdigang populasyon, kabilang ang humigit-kumulang 11 porsiyento na naninirahan sa lupang mas mababa sa 10 metro sa ibabaw ng antas ng dagat. Dahil sa pagbabago ng klima, tumataas ang lebel ng dagat, umiinit ang karagatan at nagiging acidic ang tubig dagat dahil sa paggamit ng carbon. Kahit na ang pag-init ay pinananatiling mas mababa sa 2°C, may mataas na kumpiyansa na ang mga komunidad sa lahat ng rehiyon ng mundo - lalo na ang mga komunidad sa baybayin - ay kailangan pa ring umangkop sa mga pagbabagong ito sa mga karagatan sa mundo.

+

Bilang resulta ng pag-init ng temperatura sa karagatan, maraming mga marine species ang nagbago ng kanilang pag-uugali at lokasyon, na nagdudulot sa kanila ng pakikipag-ugnayan sa iba't ibang uri ng hayop, na nagdudulot ng pagkagambala sa mga ekosistema at pagtaas ng panganib ng pagkalat ng sakit.

+

Maraming mga pagbabago dahil sa nakaraan at hinaharap na mga greenhouse gas emissions ay hindi na mababawi sa loob ng maraming siglo hanggang

+

millennia, lalo na ang mga pagbabago sa sirkulasyon ng karagatan, mga yelo at pandaigdigang antas ng dagat.

== 6. Mga sitwasyon at landas ==

−

Ano ang magkakaibang mga sitwasyon sa pagtaas ng temperatura at mga landas sa pagpapagaan ng klima para sa hinaharap, ang mga hamon at kawalan ng katiyakan sa hinaharap?

+

''Ano ang magkakaibang mga sitwasyon sa pagtaas ng temperatura at mga landas sa pagpapagaan ng klima para sa hinaharap, ang mga hamon at kawalan ng katiyakan sa hinaharap?''

=== A. Mga modelo ng klima at inaasahang pagbabago sa mga greenhouse gas emissions at atmospheric temperatura na ===

"Mga modelo ng klima" ay sopistikadong pag halintulad sa computer na ginagamit upang pag-aralan ang hinaharap na epekto ng mga pagbabago sa mga greenhouse gas emissions sa klima ng Mundo. Maaari din silang magamit upang siyasatin kung paano magagamit ang mga patakaran at teknolohiya upang mapagaan ang pagbabago ng klima. Ang pagbabago ng klima ay '''pagpapagaan na''' tumutukoy sa mga pagsisikap na bawasan, o maiwasan, ang paglabas ng mga greenhouse gas.

−

Ang pinakabagong ulat ng IPCC ~~ay~~<~~sup~~>[1]</~~sup></sup~~> nagbigay ng limang posibleng mga sitwasyon para sa pagbabago ng klima batay sa mga siyentipikong modelo. Binabalangkas nito ang antas ng pag-init na maaaring asahan sa "napakababa" hanggang sa "napakataas" na mga sitwasyon ng emisyon, depende sa antas ng CO2 at iba pang mga greenhouse gases na inilabas sa mga susunod na dekada.

+

Ang pinakabagong ulat ng IPCC<ref>[https://www.ipcc.ch/report/ar6/wg1/ IPCC AR6]</ref> ay nagbigay ng limang posibleng mga sitwasyon para sa pagbabago ng klima batay sa mga siyentipikong modelo. Binabalangkas nito ang antas ng pag-init na maaaring asahan sa "napakababa" hanggang sa "napakataas" na mga sitwasyon ng emisyon, depende sa antas ng CO2 at iba pang mga greenhouse gases na inilabas sa mga susunod na dekada.

Nag-iiba rin ang mga sitwasyon depende sa mga pagbabago sa populasyon, paggamit ng lupa, mga patakaran sa kalakalan at pamumuhunan, aming mga personal na pagdidiyeta, at mga pagsisikap na ginawa ngayon upang makontrol ang mga emisyon.

Line 235: Line 311:

Upang limitahan ang pag-init ng mundo sa 1.5 ° C, ang kasalukuyang pandaigdigan na emissions ng carbon dioxide ay kailangang putulin sa kalahati ng 2030, na umaabot sa net-zero CO2 na emissions sa buong mundo sa paligid ng taong 2050, pati na rin ang pagkamit ng malalaking pagbawas sa iba pang mga greenhouse gas emissions tulad ng methane at nitrous oxide. Ang pagkuha ng '''equity sa account ay nangangahulugan na ang mas mayayamang mga bansa ay dapat na gupitin ang kanilang mga emissions higit pa sa mga mahihirap na bansa.'''

−

Ang isang alalahanin ay ang malalaking pagbawas sa paggamit ng enerhiya ay maaaring mabawasan ang mga pamantayan sa pamumuhay sa industriyalisado, mayamang mga bansa, pati na rin limitahan ang aming kakayahang mapabuti ang pamantayan ng pamumuhay sa mga mahihirap na bansa. Ang pagpapabuti ng pamantayan ng pamumuhay sa mga mahihirap na bansa ay sa ilang mga kaso ay mangangailangan ng pagtaas ng paggamit ng enerhiya at pamumuhunan sa mahusay na teknolohiya at mga serbisyong pampubliko<~~sup><sup~~>[1]</~~sup></sup~~>.

+

Ang isang alalahanin ay ang malalaking pagbawas sa paggamit ng enerhiya ay maaaring mabawasan ang mga pamantayan sa pamumuhay sa industriyalisado, mayamang mga bansa, pati na rin limitahan ang aming kakayahang mapabuti ang pamantayan ng pamumuhay sa mga mahihirap na bansa. Ang pagpapabuti ng pamantayan ng pamumuhay sa mga mahihirap na bansa ay sa ilang mga kaso ay mangangailangan ng pagtaas ng paggamit ng enerhiya at pamumuhunan sa mahusay na teknolohiya at mga serbisyong pampubliko<ref>[https://iopscience.iop.org/article/10.1088/1748-9326/abd588/meta Marta Baltruszewicz et al 2021]</ref>.

−

Ipinakita ng kamakailang mga pag tatantya na ang disenteng mga pamantayan sa pamumuhay para sa lahat ay maaaring makamit habang binabawasan ang pangangailangan ng pandaigdigang enerhiya<~~sup><sup~~>[2]</~~sup>~~</~~sup~~>, hangga't ang labis na pagkonsumo ay lubusang nadala. Ang ilan sa mga paraan kung saan ito maaaring matugunan ay kasama ang pangangailangan na:

+

Ipinakita ng kamakailang mga pag tatantya na ang disenteng mga pamantayan sa pamumuhay para sa lahat ay maaaring makamit habang binabawasan ang pangangailangan ng pandaigdigang enerhiya<ref>[https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0959378020307512 Nagbibigay ng disenteng pamumuhay na may minimum na enerhiya: Isang pandaigdigang senaryo Ang]

+

[https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0959378020307512 disenteng mga puwang sa pamumuhay at enerhiya sa buong mundo]</ref>, hangga't ang labis na pagkonsumo ay lubusang nadala. Ang ilan sa mga paraan kung saan ito maaaring matugunan ay kasama ang pangangailangan na:

# Taasan ang paggawa ng malinis na enerhiya mula sa mga teknolohiyang mababa at walang-carbon, tulad ng hangin at solar, at kahilera, bawasan at alisin ang pamumuhunan at paggawa ng enerhiya ng fossil fuel .

Line 243: Line 321:

# Tiyaking sapat na pag-access sa abot-kayang mga serbisyo sa enerhiya (hal. Lahat ng mga bagay na kailangan ng mga tao upang magamit ang enerhiya, tulad ng pagluluto, pag-iinit, pagpapalamig, transportasyon at komunikasyon) para sa lahat, habang binabawasan ang sobrang paggamit ng pinakamayaman.

# Lumipat sa mas malusog na pagdidiyeta na may mas maraming rehiyon at pana-panahong gulay at prutas (upang mabawasan ang emissions mula sa agrikultura).

−

# Alisin ang carbon mula sa himpapawid sa pamamagitan ng pangangalaga at pagpapanumbalik ng mga ecosystem<~~sup><sup~~>[3]</~~sup></sup~~>.

+

# Alisin ang carbon mula sa himpapawid sa pamamagitan ng pangangalaga at pagpapanumbalik ng mga ecosystem<ref>[https://www.ipcc.ch/sr15/chapter/chapter-2/ Espesyal na Ulat ng IPCC, Kabanata 2]</ref>.

−

Natuklasan ng isang pag-aaral na upang magkaroon ng 50% pagkakataon na maabot ang layunin sa Kasunduan sa Paris, 90% ng natitirang mga reserbang karbon sa mundo ay dapat manatili sa lupa<~~sup><sup~~>[4]</~~sup></sup~~>, at walang bagong pamumuhunan sa pagkuha ng fuel ng fossil na maaaring magawa[5].

+

Natuklasan ng isang pag-aaral na upang magkaroon ng 50% pagkakataon na maabot ang layunin sa Kasunduan sa Paris, 90% ng natitirang mga reserbang karbon sa mundo ay dapat manatili sa lupa<ref>[https://www.nature.com/articles/d41586-021-02444-3 Karamihan sa mga reserbang fossil-fuel ay dapat manatiling hindi pa nakakabit upang maabot ang layunin ng pag-init ng 1.5 ° C]</ref>, at walang bagong pamumuhunan sa pagkuha ng fuel ng fossil na maaaring magawa[5].

Line 463: Line 541:

Ang feedback sa mga draft ay ibinigay ni [https://www.linkedin.com/in/lydiamessling/?originalSubdomain=uk Dr Lydia Messling], [https://www.linkedin.com/in/will-bugler-a1425a8/ Will Bugler] at [https://www.linkedin.com/in/georgina-wade-57bb7064/?originalSubdomain=uk Georgina Wade], mga espesyalista sa komunikasyon sa klima mula sa consultancy group na [https://www.willistowerswatson.com/en-US Willis Towers Watson], at ng mgasa Global Assembly Lab Partners.

−

~~----[1] CBDR - Britannica~~

−

~~[2] https://www.un.org/esa/socdev/unpfii/documents/5session_factsheet1.pdf~~

+

== Mga sanggunian ==

−

~~----~~[1] ~~Ang roadmap sa decarbonising European aviation~~

+

[1] CBDR - Britannica

−

[2] 1.5 Degree Pamumuhay

+

[2] https://www.un.org/esa/socdev/unpfii/documents/5session_factsheet1.pdf

+

[1] Ang roadmap sa decarbonising European aviation

+

[2] 1.5 Degree Pamumuhay

[3] Ang Katotohanan sa Likod ng Mga Pangako sa Klima

−

~~----~~[1] UN Emissions Gap Report 2020

+

[1] UN Emissions Gap Report 2020

[2] Tatlong dekada ng Pagbawas ng Klima: Bakit Hindi Namin Nabaluktot ang Pandaigdigang Curve ng Mga Emisyon?

Line 477: Line 559:

[3] Tatlong dekada ng Pagbawas ng Klima: Bakit Hindi Namin Nabaluktot ang Pandaigdigang Curve ng Mga Emisyon?

−

[4] United Nations Foundation, Climate Analytics at E3G. Ang Halaga ng Pakikipagtulungan sa Klima: Networked at Inclusive Multilateralism upang Matugunan ang 1.5 ° C. (Washington DC, 2021)

+

[4] United Nations Foundation, Climate Analytics at E3G. Ang Halaga ng Pakikipagtulungan sa Klima: Networked at Inclusive Multilateralism upang Matugunan ang 1.5 ° C. (Washington DC, 2021)

−

[5] Mga Layunin ng Sustainable Development ng

+

[5] Mga Layunin ng Sustainable Development ng

[6] UN na Deklarasyon ng UN sa Karapatan sa Pag-unlad

Line 492: Line 574:

[11] Ang Katotohanan sa Likod ng Mga Pangako sa Klima

−

~~----~~[1] UNDP Pagboto sa Klima ng Mga Tao ng

+

[1] UNDP Pagboto sa Klima ng Mga Tao ng

[2] Mga Resulta sa Pagboto ng Klima ng Tao

−

~~----~~[1] UNEP 2021, Paggawa ng Kapayapaan sa Kalikasan, pg.107

+

[1] UNEP 2021, Paggawa ng Kapayapaan sa Kalikasan, pg.107

[2] Maaaring i-save ng nababagong enerhiya ang natural na mundo - ngunit kung hindi tayo mag-ingat, masasaktan din ito.

Line 506: Line 590:

[6] UNEP 2021, Paggawa ng Kapayapaan sa Kalikasan, Buod ng Tagapagpaganap

−

~~----~~[1] UNEP 2021, Paggawa ng Kapayapaan sa Kalikasan

+

[1] UNEP 2021, Paggawa ng Kapayapaan sa Kalikasan

[2] Ang Katotohanan sa Likod ng Mga Pangako sa Klima

Line 525: Line 610:

[10] Ang Katotohanan sa Likod ng Mga Pangako sa Klima

−

~~----~~[1] 2019 Global Report ng Ulat sa Pagbawas ng Panganib na Panganib

+

[1] 2019 Global Report ng Ulat sa Pagbawas ng Panganib na Panganib

[2] Lenton Ang Mga Puntong Tipping ng Klima ay masyadong mapanganib upang Tumaya Laban

Line 546: Line 632:

[11] 2019 Global Report ng Ulat sa Pagbawas ng Panganib na Panganib

−

~~----[1] Tatlong dekada ng Pagbawas ng Klima: Bakit Hindi Namin Nabaluktot ang Pandaigdigang Curve ng Mga Emisyon?~~

−

~~----[1] Marta Baltruszewicz et al 2021~~

−

[2] ~~Nagbibigay~~ ng ~~disenteng pamumuhay na may minimum na enerhiya~~: ~~Isang pandaigdigang senaryo Ang~~

+

[1] Tatlong dekada ng Pagbawas ng Klima: Bakit Hindi Namin Nabaluktot ang Pandaigdigang Curve ng Mga Emisyon?

−

~~disenteng mga puwang sa pamumuhay at enerhiya sa buong mundo~~

+

[1] [https://iopscience.iop.org/article/10.1088/1748-9326/abd588/meta Marta Baltruszewicz et al 2021]

[3] Espesyal na Ulat ng IPCC, Kabanata 2

Line 560: Line 644:

[6] Espesyal na Ulat ng IPCC, Kabanata 2

−

~~----~~[1] IPCC ~~AR6~~

+

<references />[1] UNEP 2021 Paggawa ng Kapayapaan sa Kalikasan

+

[2] The Guardian

+

[3] UNEP 2021 Paggawa ng Kapayapaan sa Kalikasan

+

[4] Espesyal na Ulat ng IPCC 2019 Ang Karagatan at Cryosphere sa isang Nagbabagong Klima, SPM A2

+

[5] Pangkalahatang Pagtatasa ng IPBES 2019

+

[6] UNEP 2021 Paggawa ng Kapayapaan sa Kalikasan

+

[7] Espesyal na Ulat ng IPCC 2019 Ang Karagatan at Cryosphere sa isang Nagbabagong Klima

MRMLEGAL

Community-Host

28

edits

Changes

Community:Information Booklet Tagalog (view source)

Revision as of 10:23, 31 October 2021